Om de kloof tussen overheid en burger te verkleinen worden overal in het land burgerberaden georganiseerd. Na intensieve discussies formuleren burgers zelf beleid – dat hopelijk breed ondersteund wordt. Werkt dat echt? In Bodegraven lijken de deelnemers niet dichter bij de politiek te komen staan, maar wel dichter bij elkaar.

De Statenleden van Zuid-Holland willen de kloof tussen overheid en burger verkleinen en ondernemen hiervoor concrete actie. Vorige zomer werd op initiatief van GroenLinks Statenlid Sinan Özkaya een motie aangenomen om een burgerberaad te organiseren. In samenwerking met de stichting G1000 is het ‘Burgerberaad Zuid-Holland’ opgezet. 

Een gouden busje

Als ik een aantal weken geleden op station Bodegraven uitstap voor de eerste avond van het burgerberaad, zie ik in de verte een gouden busje klaarstaan met grote, geblindeerde ramen. Behalve mijn korte groet naar de buschauffeur en mijn vrij nutteloze vraag “is dit hét busje voor de G1000?”, is het er erg stil. Een kort knikje naar mijn medereizigers lijkt meer dan genoeg te zijn om mee te mogen rijden.  

De avond vindt plaats op de historische locatie Fort Wierickschans: een verdedigingswerk daterend uit de zeventiende eeuw. Vandaag fungeert het als locatie voor het burgerberaad met als thema ‘De toekomst van het platteland’. Het is onderdeel van een serie van drie burgerberaden met verschillende thema’s, die resulteren in het opstellen van een ‘burgerakkoord’. Deze wordt uiteindelijk gepresenteerd aan de Provinciale Staten, die het als input gebruiken bij de onderhandelingen voor het coalitieakkoord.

Loting

Om een zo’n divers mogelijke groep te creëren, zijn burgers op basis van loting geselecteerd. Voor het Burgerberaad Zuid-Holland kregen ongeveer 75.000 burgers een brief op hun deurmat met de vraag of zij mee willen doen. 1500 burgers hebben zich opgegeven. Hiervan zijn uiteindelijk rond de 360 deelnemers geselecteerd die een representatieve afspiegeling van de samenleving moeten vormen. 

In de zaal zitten zo’n tachtig burgers die in groepjes beleidsvoorstellen voor subthema’s gaan bedenken. Op de tafels liggen grote vellen papier waarop met kleurrijke stiften de plannen uitgedacht worden. De omvang van het thema ‘de toekomst van het platteland’ is duidelijk zichtbaar. Onderwerpen variërend van ‘belasten schadelijke activiteiten zoals gebruik van gif’ tot ‘meer respect en begrip tussen stad en platteland’ worden op de vellen geschreven. 

Impact burgerakkoord

De veelbesproken kloof tussen burger en overheid is ook in Fort Wierickschans voelbaar. Wanneer ik in de pauze aan deelnemers vraag of ze er vertrouwen in hebben dat hun voorstellen worden gebruikt voor provinciaal beleid, antwoordt de groep met voornamelijk middelbare mannen lachend: “nee, maar ja het is beter dan thuis blijven zitten en niks doen”. 

Aan een andere tafel merkt deelnemer Bas, een pensionado die werkzaam is geweest als IT’er in de agrarische sector, op dat hoewel hij sceptisch is, hij het burgerberaad een kans wil geven. “Mijn vrouw zei: ‘je hebt overal commentaar op, dus ga hier maar eens een keer naar toe!’”

Politieke invloed vergroten

Om de invloed van het burgerberaad te vergroten, heeft de G1000 de coalitiepartijen vooraf een brief laten ondertekenen. Hierin staat dat ze de inhoudelijke punten van het burgerakkoord mee moeten laten wegen in een mogelijk volgend coalitie-akkoord. Wanneer de partijen beleidsvoorstellen uit het burgerakkoord links laten liggen, moeten ze die keuze verantwoorden aan een klankbordgroep, bestaande uit oud-deelnemers die zich daarvoor hebben opgegeven.

Om de autonomie te bewaren, ligt het inhoudelijke proces nog steeds volledig in handen van de G1000. Waarbij de provincie geld beschikbaar stelt om de gesprekken mogelijk te maken. 

Mirjam de Pagter, één van de organisatoren van de G1000, benadrukt dat samenwerkingen met de overheid belangrijk zijn. “Toen we rond 2013 begonnen, organiseerden wij per burgerberaad maar één bijeenkomst en zeiden we: ‘nu is het écht van de burgers, er is geen inmenging van de overheid’. Alleen verzandden de werkgroepen en landden de uitkomsten niet in beleid. We waren als G1000 heel erg goed in burgerkracht organiseren, maar niet goed in de vertaling naar concreet beleid. Door samen te werken met de overheid is de impact veel groter.”

Burgerberaad als politiek instrument

De ondertekening van het akkoord door de Statenleden is geen garantie voor succes. JA21 Statenlid Rien Lutmers – het enige Statenlid aanwezig op de avond – legt uit hoe het proces na de presentatie van het burgerakkoord kan gaan verlopen. “Het akkoord wordt na de verkiezingen op tafel gelegd en dan kan iedere partij er uitpikken wat ze willen. Tijdens onderhandelingen kan het dan zijn dat de ene politieke partij tegen de andere zegt: ‘jullie zeggen wel dat en dat, maar in het burgerberaad is er toch meer deze lijn getrokken’”.

Op de vraag of het burgerakkoord dan als een instrument voor politiek gewin zou kunnen dienen antwoordt hij twijfelend:  “Dat zou kunnen ja, maar we moeten als Statenleden heel zuinig zijn op het burgerberaad. De nieuwe bestuurscultuur die wordt verkondigd in de nationale politiek is niet van de grond gekomen. Het vertrouwen van de burger staat op een dieptepunt. Dan zouden partijen er heel slecht aan doen als ze de uitkomst van het burgerberaad gaan negeren. Dat zou de zoveelste klap voor de burger zijn.”

Ze lijken een houding te hebben van: we vinken het af, we sturen nog even een brief en that’s it.

Participatie als ondergeschoven kindje 

Het initiatief van GroenLinks om burgerberaden te organiseren, lijkt te wijzen op een groeiende politieke interesse om burgers meer te betrekken bij besluitvorming. Céline Sutorius, één van de provinciale ambtenaren die als begeleider aanwezig zijn bij het burgerberaad, merkt op dat dit niet altijd opgaat voor het ambtelijke apparaat. “Je ziet bij beleidsambtenaren dat participatie een beetje een ondergeschoven kindje is. Ze lijken een houding te hebben van: we vinken het af, we sturen nog even een brief en that’s it”. 

Met de oprichting van onder andere een ‘team participatie’ op provinciaal niveau, hoopt ze meer ambtelijke belangstelling te creëren voor burgerraden. Zelf ziet Sutorius de burgerberaden als een ‘innovatieve, experimentele vorm van participatie’. 

De bijvangst als hoofdvangst

De vraag is of de bijvangst – depolarisatie tussen burgers – onbedoeld de hoofdvangst van het burgerberaad is geworden. Wanneer ik aan Rozeline, een deelneemster uit Leiden, vraag waarom zij meedoet, zegt ze lachend: “Op deze manier krijg ik nieuwe inzichten van mensen die ik niet gauw zou aanspreken bij de bushalte. Ik ben echt het stadse geitenwollensokkentype en ben bewust aan een tafel gaan zitten met allemaal mannen die uit de landbouw komen.” Haar tafelgenoten knikken enthousiast instemmend. Rozeline: “Ik voel dat we tijdens onze gesprekken steeds meer respect voor elkaars mening krijgen. We zijn nu wel met elkaar tot vijf standpunten gekomen!” 

Ook aan de andere tafels lijken deelnemers vooral enthousiast te worden van de samenwerking. Een deelnemer aan een tafel met het subthema ruimtelijke ordening merkt op: “Op Twitter en Instagram zie je dat mensen vooral geneigd zijn om de verschillen tussen elkaar te benadrukken, terwijl we hier bij het burgerberaad juist moeten kijken naar wat ons bindt en waarover we het wél eens zijn.”

Organisator De Pagter beaamt dat het nogal moeilijk kan zijn om een burgerakkoord mee te laten wegen in politieke besluitvorming. Ze wordt wél erg blij van de samenwerking tussen burgers. Het proces van besluitvorming tussen de burgers vindt ze het mooiste onderdeel van het burgerberaad. “De eerste avond is voor mij het meest magische moment van het proces. Je ziet een verschuiving plaatsvinden van het individuele belang naar het gezamenlijke belang. Je ziet de verbinding tussen de burgers groeien.”

Eindhttps://redpers.nl/wp-content/uploads/2020/09/redperslogo-1.png door Kaz Schonebeek