Hoe zou de samenleving eruitzien als vrouwen de machtigste zouden sekse zijn? Een hoop feministen zouden dit ongetwijfeld geweldig vinden, maar gastredacteur Shara Gaffaf heeft zo haar twijfels. Zij vraagt zich af: welke groep vrouwen zal dan domineren en welke groep mensen zal gedomineerd worden?
Veel vrouwen noemen zichzelf feminist, omdat ze pleiten voor gelijkheid tussen man en vrouw. Maar feminisme is inmiddels een beladen maatschappelijke term geworden waar een hoop mannen een afkeer van hebben. Zij voelen zich aangevallen. In hun ogen is het feminisme een beweging die tegen hen is. Sterker nog: er zijn ook vrouwen die niks te maken willen hebben met feminisme, omdat zij feminisme zien als een oorlog tussen de seksen. De man versus de vrouw.
De bekende schrijfster en hoogleraar Bell Hooks heeft een geweldig boek geschreven over intersectioneel feminisme: ‘Feminist theory: From Margin to Center’. Intersectioneel feminisme zet zich af van wit, liberaal feminisme door te erkennen dat vrouwen geen homogene groep zijn met dezelfde problemen en belangen. Het draait om het beëindigen van seksisme, seksistische uitbuiting en onderdrukking waarbij erkend wordt dat dit verbonden is met andere systemen van oppressie, zoals onderdrukking en uitbuiting op basis van ras en sociaaleconomische klasse.
Een voorbeeld is Betty Friedan. Zij staat bekend als één van de grondleggers van de eerste feministische golf in de Verenigde Staten. Zij schreef een boek waarin ze duidelijk probeert te maken hoe zwaar ze het heeft als witte rijke opgeleide vrouw, die thuis moet blijven om voor haar gezin te zorgen. Zij voelde zich geïsoleerd, wilde meer zijn dan alleen huisvrouw en wilde de vrijheid om te werken.
In haar pleidooi negeert ze alle vrouwen van kleur en arme witte vrouwen die allang werkten, maar niet vrij waren. Veel vrouwen werkten al massaal, zij aan zij met hun mannen, onder slechte arbeidsomstandigheden, om maar te kunnen overleven. Zij zeiden niks. Veel van deze vrouwen wilden juist een huisvrouw zijn zoals Betty Friedan, maar konden dit simpelweg niet veroorloven.
Deze eerste golf van feminisme werd niet gewaardeerd door veel vrouwen van kleur en vrouwen uit de arbeidersklasse. Slechte arbeidsomstandigheden, discriminatie op basis van ras en etniciteit waren veel serieuzere problemen dan zielige witte huisvrouwen die niet mochten werken. Nog steeds zien we de invloed hiervan terug in de huidige feministische beweging. Denk aan feministen die ervan overtuigd zijn dat alle huisvrouwen onderdrukt zijn en bevrijd moeten worden. Veel liberale feministen maken persoonlijke problemen universeel: hun doel is, onbewust of bewust, om net zo gelijk te worden als de witte elitaire man door anderen te domineren in het racistische, kapitalistische systeem. De status quo verandert dus niet, omdat er geen rekening is gehouden met factoren zoals ras en sociaaleconomische klasse.
De vrouw versus de man
Er zijn ook een hoop liberale feministen die zich voornamelijk focussen op het creëren van een tegengestelde culturele wereld waarin vrouwen centraal staan én domineren. Hierdoor wordt feminisme door sommigen gezien als een oorlog tussen de seksen, de man tegen de vrouw. En dit terwijl de feministische beweging juist ruimtes hoort te creëren waarin zowel mannen als vrouwen samenkomen om kritiek te uiten op het systeem, met het doel om de wereld te veranderen.
Men vergeet dat mannen ook gesocialiseerd worden om bepaalde ongezonde ideeën van masculiniteit na te streven. Emoties tonen is taboe – behalve woede – en je moet als man sterk ogen. Dat is één van de redenen waarom meer mannen dan vrouwen zelfmoord plegen: psychologische hulp vragen wordt nog door teveel mannen ervaren als een zwakte. Deze mannen vinden het moeilijk om over emoties te praten. Praten over gevoelens is namelijk toch iets vrouwelijks wat niet in lijn ligt met masculiniteit.
Basis van zusterschap: slachtofferschap
Een ander belangrijk onderdeel van feminisme is volgens Bell Hooks het zusterschap. De seksistische onderdrukking van vrouwen heeft door de geschiedenis heen veel effect gehad op hen gehad. Ze worden gesocialiseerd om de status quo in stand te houden. Dus leren ze om andere vrouwen als vijanden te zien en te concurreren met elkaar voor die ene plek aan tafel. Vrouwen slutshamen elkaar, in plaats van dat ze samenwerken met elkaar en gemarginaliseerde groepen. Gedeeld slachtofferschap is een zwakke basis voor zusterschap: vrouwen kunnen beter met elkaar verbinden op basis van gedeelde sterke punten en middelen.
Het is belangrijk om te erkennen hoe ongelijkheid, onrechtvaardigheid en dominantie onlosmakelijk verbonden zijn.
Seksistische onderdrukking stop je niet van de ene op de andere dag, maar er zijn godzijdank genoeg mensen die bereid zijn om voor een rechtvaardigere wereld op te komen. Het is belangrijk om te erkennen hoe ongelijkheid, onrechtvaardigheid en dominantie onlosmakelijk verbonden zijn. De focus op mannelijke dominantie, bewustzijn creëren daarover is niet genoeg. Zelfreflectie op privileges is ongemakkelijk maar onmisbaar. Je moet je maar durven te beseffen dat je het op sommige fronten structureel beter hebt dan anderen in de samenleving. Je moet dapper genoeg zijn om op te komen voor je medemens, in plaats van je blind te staren op je eigen succes, roem, reputatie en kapitaal.
We kunnen beter kijken hoe we dat alles samen kunnen bereiken, bijvoorbeeld in de politiek. Denk aan effectief beleid om geweld tegen vrouwen te stoppen. Domineren en je superieur voelen hoort niet het einddoel te zijn. Uiteindelijk gaat het bij intersectioneel feminisme om rechtvaardigheid en om met respect als mensen met elkaar om te gaan.
Shara Gaffaf studeert politicologie aan de Universiteit van Amsterdam. Ze houdt van presenteren, debatteren, praten en schrijven over bi-culturele identiteit, taboes voor en over een rechtvaardige samenleving.