De zin en onzin van sportsupplementen: “Het is een wildwesthandel”

Beeld: Martijn Katan. Beeld: Maud Fernhout

3 april 2022, 10:00

Auteur: Joep van Meyel

De zin en onzin van sportsupplementen: “Het is een wildwesthandel”

Beeld: Martijn Katan. Beeld: Maud Fernhout

3 april 2022, 10:00

Auteur: Joep van Meyel

Een scoopie hier, een shakie daar: sportsupplementen zijn populair. En niet alleen bij professionals, ook voor veel amateursporters is een supplement voor of na het sporten geen uitzondering meer. Maar zijn al die poedertjes nou echt nodig? En is alles wel zonder risico?

In februari publiceerde het RIVM een rapport over het gebruik van sportsupplementen onder amateursporters. Ruim een kwart tot een derde van de amateursporters blijkt wel eens een supplement te nemen. Veelgebruikte sportsupplementen zijn de pre-workout (die de sportprestatie verhoogt) en de post-workout (die het herstel van de spieren bevordert). In dit eerste RIVM-onderzoek naar het onderwerp voedingssupplementen lijkt direct een trend te zien.

Emeritus hoogleraar voedingsleer en biochemicus Martijn Katan schreef eerder twee boeken over de zin en onzin van ons eten. Hij herkent de voedingssupplemententrend, maar geeft aan dat deze niet zonder risico’s is. “Mensen zijn geneigd te denken dat alles dat je in Nederland kunt kopen om in je mond te stoppen zonder risico’s is. Dat is ook zo, behalve bij supplementen. Daar zitten vaak schadelijke stoffen in, ook en vooral in supplementen voor spiergroei en sportprestaties.” Deze risico’s blijken ook uit het onderzoek van het RIVM. Hoewel meer dan de helft van de sporters aangeeft dat de supplementen werken, geeft ook bijna de helft aan dat ze last hebben gehad van bijwerkingen.

Hartkloppingen, hoofdpijn en misselijkheid

Dominick Carlton. Beeld: privécollectie

Dominick Carton (29) kan daarover meepraten. Hij staat regelmatig in de sportschool en heeft in het verleden behoorlijk wat supplementen geprobeerd. “Op mijn https://redpers.nl/wp-content/uploads/2016/08/max-in-ny-1.jpgimum zat ik denk ik op zo’n vier à vijf supplementen per dag.” Bijwerkingen zijn hem dan ook niet onbekend: “Hartkloppingen, hoofdpijn, misselijkheid of een slechte nachtrust. Dit kwam alleen door mijn pre-workout. Van een eiwitshake heb ik me nooit slecht gevoeld.” Meteen stoppen met pre-workout, zou je zeggen. Maar dat deed hij niet: “De oppepende werking van de pre-workout vond ik prettig. Ik kreeg meer zin om te sporten en ik had het idee dat ik veel intensiever kon trainen.” Uiteindelijk hebben de bijwerkingen er wel toe geleid dat Dominick zijn gebruik terugbracht tot eiwitshakes. “Ik had genoeg van die misselijkheid tijdens het trainen.”

Martijn Katan spreekt wel eens met de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) en ziet de problemen die de sportsupplementen met zich meebrengen. Een schadelijk middel dat weleens wordt aangetroffen in pre-workout is dimethylamylamine (DMAA). “Dit middel wordt geassocieerd met overlijden, leverfalen, hartinfarct, oververhitting, rabdomyolyse, epileptische aanvallen en beroertes”, vertelt Katan. “Doordat er honderden bedrijven zijn die elkaar in rap tempo afwisselen is het moeilijk om onderzoek naar deze middelen te doen.” Een middel dat in het verleden tot sterfgevallen heeft geleid is dinitrofenol. Dit is aangetroffen in pillen voor vetverbranding. Katan: “Het is een vergif waar ik tijdens mijn masters nog wel eens mee gewerkt. Het idee dat je dat vrijwillig zou slikken, volslagen getikt.”

Ook Dominick is zich altijd bewust geweest van de gevaarlijke middelen die in supplementen kunnen zitten. Hij deed altijd goed onderzoek naar de ingrediënten die hij tot zich nam. “Er is een pre-workout waar nu een derde versie van in de handel is. De vorige twee versies mochten niet meer verkocht worden. Het is net als met designerdrugs: er worden soms producten gebruikt waar nog geen regelgeving over bestaat, waardoor dit legaal verkocht kan worden.” Dominick geeft aan dat hij nooit iets gebruikt heeft dat later uit de handel is gehaald, maar helemaal risicovrij was hij ook niet. “Soms zaten er zoveel verschillende dingen in, dat ik niet alles controleerde”, geeft hij toe. Wel kocht hij zijn supplementen altijd bij de bekende merken. “Body & Fit vertrouwde ik wel, een fitness-influencer op Instagram absoluut niet.”

Onjuist etiket

Los van het feit dat er soms schadelijke middelen worden gebruikt in sportsupplementen, lijkt ook het etiket op de verpakking lang niet altijd te kloppen. “Bij analyses blijkt vaak dat de aangegeven hoeveelheden van bijvoorbeeld vitamines sterk kunnen verschillen, ze kunnen zowel hoger als lager uitvallen. Het is dus niet hetzelfde als met een voedingsmiddel, waar streng toezicht op is. En toegevoegde schadelijke stoffen worden vaak verzwegen”, zegt Katan.

Tien cafeïnepilletjes slikken is eenvoudig, maar tien koppen koffie drink je niet zo snel

Wat moet je als consument doen als je toch iets wilt proberen? “Doe altijd onderzoek op betrouwbare websites zoals die van het voedingscentrum of van de NVWA. Of drink een sterke kop koffie, van cafeïne is bewezen dat het je sportprestatie kan verhogen en je weet zeker dat het veilig is.” Daarnaast waarschuwt Katan ook voor overmatig gebruik. “Het probleem met supplementen is dat mensen kunnen denken dat meer beter is, dat kan gevaarlijk zijn. Tien cafeïnepilletjes slikken is eenvoudig, maar tien koppen koffie drink je niet zo snel.”

Niet de grootste zorg

Ondanks de gezondheidsrisico’s die sportsupplementen met zich meebrengen, wil Katan hier wel een kanttekening bij plaatsen. “Het is niet zo dat sportsupplementen de grootste aanvallers zijn op onze volksgezondheid. Er belanden absoluut mensen door in het ziekenhuis, maar dat is niet te vergelijken met de problemen die alcohol en roken veroorzaken. De handel staat me wel enorm tegen, het is echt een wildwesthandel. Mensen zijn goedgelovig, dus bedrijven verdienen er bakken met geld mee.”

En die trend? Zal die zich ondanks alle waarschuwingen doorzetten? “Ik ben een biochemicus, ik weet niet waarom mensen doen wat ze doen.” Hij heeft wel een vermoeden: “Ik denk dat mensen graag zelf op onderzoek uitgaan. Als ze iets vinden waarvan ze denken dat het werkt, kunnen ze daar bij hun vrienden mee pronken. Maar nogmaals, dat is slechts speculatie.”

Inmiddels is Dominick helemaal gestopt met supplementen. De eiwitshakes die hij op het laatste moment nog nam na zijn workout heeft hij met zijn nieuwe tijdschema ook niet meer nodig. “Nu plan ik het zo dat ik na de sportschool meteen een gezonde en eiwitrijke maaltijd eet. Eiwitten uit echte voeding zijn altijd beter en het scheelt me een hoop geld.” Ook de incidentele pre-workout is volledig verdwenen. “Die heb ik aan mijn broertje gegeven.”

Met medewerking van Caspar van de Poel


STEUN NIEUW JOURNALISTIEK TALENT

Red Pers werd vijf jaar geleden opgezet door vier jonge en ambitieuze studenten en is inmiddels uitgegroeid tot een landelijk opleidingsplatform. Het is dé springplank naar een journalistieke carrière.

Wil je ons helpen het medialandschap te vernieuwen door jonge journalisten een stem te geven? Doneer dan nu een flinke kan koffie (€ 5,-), één maandje Zoomen (€ 15,-) of een ander bedrag. Bedankt


lees ook:

Nieuwsbrief

Elke drie weken houden we je op de hoogte van wat we schreven en wat we lazen in de Red Pers-nieuwsbrief.

Zoeken

Doneren

Wij bieden jonge, aspirerende journalisten een podium én begeleiding. Dat kunnen we nog beter met jouw steun. Die steun komt met twee voor de prijs van één, want onze sponsor matcht jouw donatie. Geef jij ons vijf euro? Dan ontvangen wij een tientje.