In 2021 waren er volgens het CBS 32.000 dak- en thuislozen. Een nieuwe groep daklozen wordt hierbij niet meegeteld; de economisch daklozen. Zij hebben geen verdere problematiek, maar een eigen huis is simpelweg te duur.
Tijdens de lockdown biedt de gemeente Amsterdam iedereen die op straat leeft gratis onderdak aan. Dat is een luxe voor de tweeduizend dak- en thuislozen in Amsterdam die op de wachtlijst staan voor langdurige maatschappelijke opvang en begeleiding. Tweeduizend mensen die normaal gesproken elke nacht op zoek moeten naar een plek om te slapen. Daarvoor betalen ze bij de opvang tussen de vijf en de acht euro, als ze al het geluk hebben dat er nog een plekje vrij is. De nachtopvang is namelijk overvol.
In 2009 waren er iets minder dan 18.000 dak- en thuislozen, twaalf jaar later is dat aantal volgens het CBS toegenomen tot 32.000. Volle maatschappelijke opvang en nachtopvang zijn het resultaat. Dus luidde Amsterdam een half jaar geleden de noodklok: zonder hulp van het rijk zou de stad de dakloosheid niet aankunnen. Tegelijkertijd startte de gemeente met een nieuwe aanpak. Verspreid door de stad werden 33 buurtteams geopend; plekken waar Amsterdammers met al hun vragen terecht kunnen, bijvoorbeeld als ze moeite hebben om rond te komen of in de schulden zitten.
De oorzaken
Hoe heeft de situatie zo uit de hand kunnen lopen? De problematiek die schuilt achter dak- en thuisloosheid is vaak net zo divers als de mensen die het treft. Toch zijn er een aantal overkoepelende redenen. Zo werd in 2015 het zorgsysteem gewijzigd. Gemeenten moesten zelf de zorg inkopen en regelen voor hun inwoners: met minder geld moesten ze meer regelen. Door bezuinigingen viel menigeen tussen wal en schip.
Om weer van de straat af te komen, is de wet- en regelgeving het volgende obstakel. Zonder adres kan je niet ingeschreven worden in het bevolkingsregister, en daar moet je in staan voor een uitkering. Maar om aan een adres te komen heb je eerst geld nodig. Het is een vicieuze cirkel. Sinds 1 januari 2022 wordt dit probleem aangepakt en zijn gemeenten verplicht om mensen in te schrijven voor een briefadres.
Het artikel gaat hieronder verder.
STEUN NIEUW JOURNALISTIEK TALENT
Red Pers werd vijf jaar geleden opgezet door vier jonge en ambitieuze studenten en is inmiddels uitgegroeid tot een landelijk opleidingsplatform. Het is dé springplank naar een journalistieke carrière.
Wil je ons helpen het medialandschap te vernieuwen door jonge journalisten een stem te geven? Doneer dan nu een flinke kan koffie (€ 5,-), één maandje Zoomen (€ 15,-) of een ander bedrag. Bedankt
Woningtekort
Maar het allergrootste probleem? Dat is het tekort aan woningen. Wonen is duur. Al helemaal als je ouders je het huis uit hebben gezet. Of als je net je baan bent verloren of failliet bent gegaan. Of als je door een scheiding het huis uit moet. Deze groep mensen is economisch dakloos. Ze hebben geen eigen huis, maar vaak wel een inkomen, en kunnen nog terecht bij vrienden, familie, of zo nu en dan in een hotel.
‘Twee jaar geleden bestond onze afdeling voor economisch daklozen nog niet eens.’
Janneke van Loo is manager inloophuizen en hulpverlening bij de Regenboog Groep, een organisatie die zich inzet voor de opvang van onder andere dak- en thuislozen. Hun afdeling maatschappelijk werk is te verdelen in een helft voor de daklozen met verslavingsproblematiek of psychische problemen en een helft voor economisch daklozen. Ze vertelt hoe de tweede groep de afgelopen jaren enorm toeneemt: “Het afgelopen jaar hebben we elfhonderd verschillende economisch daklozen geholpen, twee jaar geleden bestond de afdeling daarvoor nog niet eens.”
Rosalie Neuvel, coördinator van buurtteam Zuidoost, ziet ook hoe de woningnood leidt tot een toename van het aantal daklozen. Er zijn veel tussenoplossingen, maar geen structurele oplossingen. “Eigenlijk kan iedereen om je heen dakloos raken. Ook studenten die uit hun studentenwoning moeten. Als je daarna niks weet te regelen, en niks hebt om op terug te vallen, ben je dakloos.”
Daar komt de impact van corona nog bovenop. Mensen die eerst nog bij vrienden of familie konden verblijven, belandden op straat. Soms uit angst van de bewoners om ziek te worden, maar soms ook omdat er bij hen ook nog een inkomen wegvalt. Als er vervolgens geen oplossing wordt gevonden voor je woningnood en je daardoor je baan verliest, dan ben je niet meer economisch dakloos, maar regulier dakloos.
Verstopte doorstroom
Een ander gevolg van de woningnood zijn de overvolle maatschappelijke opvang en langere wachtlijsten. Mensen die in de maatschappelijke opvang zitten, maar deze zorg niet meer nodig hebben, kunnen namelijk niet doorverhuizen. Van Loo licht toe: “Het systeem is goed, maar mensen willen de voordeur in terwijl er niemand de achterdeur uit kan.”
Ook Neuvel ziet dat: “Het probleem van wonen is niet opgelost. Op elke laag van de bevolking, in elke leeftijdsgroep, zie je dat de doorstroom vastloopt.” En dat heeft verstrekkende gevolgen. Alleen al voor het krijgen van een intake voor de maatschappelijk opvang, een allereerste gesprek, kunnen er maanden verstrijken. En voordat iemand dan daadwerkelijk een plekje krijgt, kan er nog wel een paar jaar overheen gaan.
De oplossing
“Soms voelt het een beetje als dweilen met de kraan open. Als je geen huisvesting hebt, dan heb je ook geen stabiele basis,” zegt Neuvel. Toch ziet ze dat er stappen de goede richting op worden gedaan. Zelf kijkt ze samen met ouderen of ze door kunnen verhuizen naar een nieuwe prettige plek. In sommige gevallen kunnen ze dan hun oude huurprijs behouden. Zo kan er bijvoorbeeld een jong gezin in de vaak ruimere vrijgekomen woning terecht: dat is goed voor de gehele doorstroom. “Hoe maak je het als land zo aantrekkelijk mogelijk om toch door te stromen?” Dat is volgens Neuvel de vraag.
‘Dakloosheid is geen natuurverschijnsel. Het is een gevolg van keuzes die we met z’n allen maken’
Van Loo erkent dat negentig procent van het huidige probleem terug is te voeren op het huisvestingsprobleem. “De afgelopen tien jaar is het huisvestingsbeleid foute boel geweest en daar plukken we nu de vruchten van.” Gevraagd naar de oplossing antwoordt ze: “De gemeenteraadsverkiezingen komen eraan. Verdiep je in de partijprogramma’s. Dakloosheid is geen natuurverschijnsel. Het is een gevolg van keuzes die we met z’n allen maken en een probleem waar we met z’n allen verantwoordelijk voor zijn. En in de tussentijd zou het fijn zijn als iedereen zich verantwoordelijk voelt voor het plakken van een noodverbandje.”
Met medewerking van Lucca de Ruiter