Groene banken lijken in opkomst in Nederland. Geholpen door de Overstapservice en de Eerlijke Geldwijzer was overstappen van een grote naar een ethische bank nog nooit zo makkelijk. Is nu de weg vrij voor een totale ommekeer in het Hollandse banklandschap?
Overstappen van een grote naar een groene bank is hip: iedereen doet het. Of liever gezegd, dat vóélt zo als je het net zelf hebt gedaan. En een vriend of vriendin ook. Plotseling lijkt het hek van de dam. Samen maken we een statement! De dagen van ING zijn geteld! Goed gevoel? Jawel. Terecht? Waarschijnlijk niet. Of helpt zo’n stil protest toch een beetje?
Vooropgesteld: van een golf van overstappers is helemaal geen sprake. “Het schommelt een beetje, de ene keer wat meer, de andere wat minder,” zegt Berend Jan Beugel, woordvoerder van Betaalvereniging Nederland. Grofweg maken zo’n 80 duizend klanten per jaar gebruik van de Overstapservice, een project van de Betaalvereniging en alle Nederlandse banken.
Klanten verlaten hun oude gevestigde bank ook vaak om principiële redenen
Gemiddeld stapten niet meer maar juist iets minder mensen de afgelopen twee jaar over naar een andere bank. Door corona, denkt Beugel. “Waarschijnlijk waren mensen even met iets anders bezig.” Toch zijn de cijfers opmerkelijk: vergeleken met andere Europese landen wisselen Nederlanders relatief vaak van bank. Een deel doet dat om praktische redenen, zoals een aantrekkelijke prijs of gezellige klantenservice. Maar klanten verlaten hun oude gevestigde bank óók vaak om principiële redenen.
Meer geld voor de goede zaak
Gewetensvolle overstappers vinden het passen bij een bewust leven om je geld ergens te stallen waar het goed gebruikt wordt. Dus niet voor milieuvervuiling, oorlogsgeweld of om de zakken van baantjesjagers te vullen, en wél voor duurzame oplossingen en een eerlijkere samenleving. Elke euro minder voor de slechte zaak is er één. En groene projecten kunnen de investering goed gebruiken, is de redenering.
Maar werkt dat wel? “Elke klant die opzegt is er één teveel voor de bank,” zegt Barbara Oosters, projectleider van de Eerlijke Geldwijzer. Dat de grote drie van het Nederlandse bankenlandschap – ING, ABN AMRO en Rabobank – het geen prettig idee vinden om aan de kant geschoven te worden, is goed voor te stellen. Te meer omdat mensen publiekelijk of direct aan de bank laten weten wáárom ze vertrekken, wat het imago van de bank schaadt.
‘Een uitstroom van een paar duizend maakt weinig verschil’
Maar de financiële pijn is miniem, denkt Berend Jan Beugel. “Banken zeggen er niets over, want dat is gevoelige informatie. Maar wij denken dat het weinig uitmaakt. ING heeft miljoenen rekeninghouders, en daar komen ook nieuwe bij. Een uitstroom van een paar duizend maakt weinig verschil.”
Groene banken groeien
Het verschil zit aan de andere kant, bij groene banken als Triodos, Bunq en de Volksbank – de koepel waar ASN, SNS en de Regiobank toebehoren. Die zijn veel kleiner, dus is het effect van de overstappers veel groter. Dat blijkt ook uit de praktijk: trots liet ASN weten vorig jaar bijna 50 duizend nieuwe klanten te hebben. Dat is meer dan zes procent van het totaal. En hoe meer mensen, hoe meer impact, is de logica van de duurzame bank.
Aan motivatie geen gebrek. Uit een onderzoek van Kassa uit 2015 bleek dat 40 procent van de Nederlanders overweegt van bank te wisselen. De bonuscultuur bij grote banken zoals ING was toen de voornaamste drijfveer. Volgens onderzoek van Mastercard uit 2019 zou meer dan de helft van de Europeanen wel willen overstappen naar een online bank. Onder jongvolwassenen was dat zelfs bijna tweederde.
Bewust overstappen
De Bankwijzer van de Eerlijke Geldwijzer helpt twijfelaars een beeld te vormen van het bankenlandschap. Het initiatief van onder andere Oxfam Novib en Milieudefensie vergelijkt de acht grootste banken van het land op basis van duurzaamheid, maar kijkt ook naar de sociaal-maatschappelijke impact en interne bedrijfsvoering – ook wel governance genoemd. Uitgangspunt is het beleid van de banken op al deze thema’s, maar de Bankwijzer kijkt ook naar de uitvoering ervan. Die laat soms veel te wensen over.
‘De banken die goed scoren laten dat ook graag weten op sociale media’
Het beeld is duidelijk: ING scoort gemiddeld het laagst op zowel beleid als praktijk, gevolgd door Van Lanschot, Rabobank en ABN AMRO. Op cruciale punten als fossiele brandstoffen, ontbossing in de Amazone, wapenhandel, corruptie en belastingontwijking schieten ze vaak ernstig tekort. De Volksbank, Bunq en Triodos voeren de lijst aan. Hun beleid is op ethische overwegingen afgestemd, en in de praktijk maken ze het grotendeels waar. Alleen de transparantie blijkt nog iets beter te kunnen.
“De banken die goed scoren laten dat ook graag weten op sociale media,” ziet Barbara Oosters. Maar ook andere banken zijn wel degelijk bezig met ethiek. ABN AMRO riep onlangs de hulp in van de Eerlijke Geldwijzer voor een bijeenkomst over gender. En Oosters krijgt regelmatig beleidsstukken over duurzaamheid van grote banken, met het verzoek om een kritische blik.
Waar wacht je nog op?
Wat veel mensen nog weerhoudt van een overstap is het gedoe. Al je zaken in één klap overhevelen naar een andere rekening is een hoop werk. En wie iets vergeet vindt al snel incassobrieven op de deurmat. Daarom is al in 2004 de Overstapservice in het leven geroepen. Die verwijst partijen die geld van je rekening proberen af te schrijven automatisch door naar je nieuwe rekeningnummer. En wie geld stort, krijgt ook bericht van de wijziging. Je hoeft je dus geen zorgen te maken dat je geldzaken in de soep lopen.
Veel makkelijker kunnen we het niet maken, denkt Berend Jan Beugel. Nederland is qua overstappen al voorloper in Europa. Om het Nederlandse bankenlandschap écht om te gooien, is de publieke opinie volgens Barbara Oosters een geschikte weg. Klachten aan het adres van de banken die fout zitten, geven een sterk signaal af. Vooral als ze in de media verschijnen. Dat maakt consumenten kritischer, wat er weer voor zorgt dat élke bank – groen of niet – het eigen beleid onder de loep neemt.
Met medewerking van Anne Oevermans