DJ Tony Junior: het schoolvoorbeeld van moderne relatiehaast

Beeld: Beeld: Roos Vervelde

25 november 2021, 10:00

Auteur: Gastbijdrage

DJ Tony Junior: het schoolvoorbeeld van moderne relatiehaast

Beeld: Beeld: Roos Vervelde

25 november 2021, 10:00

Auteur: Gastbijdrage

Last van relatiehaast? Het gedachtegoed van de Joodse cultuurfilosoof Martin Buber kan jonge mensen daar voorbij helpen, schrijven filosofiestudenten en gastredacteuren Jules van Beurden en Emma Trijsburg.

Het Nederlandse seizoen van De Bachelor kwam afgelopen september tot een rommelig eind. De sfeer tussen de bekende DJ Tony Junior en zijn uitverkorene Julia had niet ijziger gekund tijdens de reünie-aflevering. 

Dat hij voor Julia had gekozen was voor de fans van het programma geen verrassing. Hun klik spatte van het scherm. Maar, zo bleek tijdens de reünie, drie maanden na het reality-sprookje spraken de twee elkaar niet eens meer. Tony Junior eindigde weer waar hij was gestart: als bachelor. 

Heel verbazingwekkend was dat eigenlijk niet. Zijn grootste droom, zo vertelde hij, was “een leuke, goede, lieve vrouw vinden die de moeder van mijn kindjes wordt. Ik kom langzaam op een leeftijd dat ik daaraan ga denken.” De dj leek zo te hunkeren naar het ‘idee’ van een relatie dat hij vergat écht aandacht te hebben voor zijn eventuele partners.

Simpen voor een relatie
Deze ‘relatiehaast’ is duidelijk terug te zien in het leven van veel jonge mensen. Hun hyperfocus op het idee van een relatie maakt ze jachtig en onzorgvuldig. Door te ‘simpen’ (ofwel, wanhopig achter iemand of iets aanlopen) voor een relatie, sprint iedereen de ontevredenheid tegemoet. 

Maar in het werk van cultuurfilosoof Martin Buber (1878 – 1965) is tussen de regels door een manier te vinden om deze haastige onzorgvuldigheid om te zetten in iets wat wél leidt tot verbintenis. 

Volgens Buber bestaan er twee soorten relaties, die hij omschrijft met behulp van de woordparen: ‘Ik-Het’ en ‘Ik-Jij’. Binnen een ‘Ik-Het’-relatie ervaar je dingen en mensen oppervlakkig. Je focust alleen op dingen die voor jou fijn, handig of voordelig zijn. Bijvoorbeeld: iemands goede gevoel voor humor ‘gebruiken’ voor een gezellige tijd. Dat is niet per se slecht – we doen het allemaal – maar het leidt simpelweg niet tot diepgaande relaties. En juist deze ‘Ik-Het’-relaties zijn vaak hetgeen waar relatiejagers op stuiten.

‘Het ‘idee’ van een romantische relatie is veel boeiender dan het liefje zelf’

Miryam (22, student rechten en gemeenschappelijke vriendin) is ook een mooi voorbeeld van een relatiejager. Haar laatste break-up is nog kakelvers, maar ze is al volop aan het daten. Erg rouwig om haar ex is ze niet. Miryam wil vooral gewoon niet alleen zijn. Overdag vermaakt ze zich wel, maar ’s avonds is het toch een beetje eenzaam.

Daarin is ze niet uniek: elk mens verlangt ernaar zich verbonden te voelen. En velen willen dat gevoel net zoals Miryam bezegelen met verkering. Maar het idee van een romantische relatie, zo blijkt, is vaak veel boeiender dan het liefje zelf. Niet gek: een oprechte relatie is volgens Buber alleen mogelijk binnen een ‘Ik-Jij’-relatie. En hierbij is er geen aandacht voor een idee, maar voor iets wat al is: de ander. Je erkent de ander in al haar Andersheid, en zij jou.

Zo’n wederkerige ‘Ik-Jij’-relatie is zeldzaam, erkent Buber. Het is in zekere zin begrijpelijk dat de mens vooral ‘Ik-Het’-relaties aangaat: zonder instrumentele ‘Ik-Het’ relaties kunnen we niet wonen, werken of eten. Een oppervlakkige ‘deal’ voelt vaak ook heel comfortabel, want het houdt ons op veilige afstand van onze eigen rauwe emoties en kwetsbaarheid. 

Vluchtig en onoplettend
Kijk naar Miryam. Zij modderde eigenlijk ook maar wat aan met haar ex. Zou je het Martin Buber vragen, dan zou hij concluderen dat ze veel te veel bezig was met een ‘Ik-Het’ relatie en niet meer goed op de ‘Jij’ lette. Ze hoopte dat ze nog lang met haar ex samen zou blijven; niet omdat ze dolverliefd was, maar omdat ze anders alleen zou achterblijven. En haar ideeën over wat had kunnen zijn, leidden haar af van wat er daadwerkelijk was. 

‘We consumeren de ander zoals een klef voorverpakt broodje’

Maar bewuste aandacht voor de ander opbrengen in een relatie is waar het om moet gaan, meent Buber. Hij stelt zich kritisch op tegenover de individualistische cultuur van zijn tijd: mede door het invloedrijke gedachtegoed van René Descartes zou het ‘ik’ ten onrechte als een los opzichzelfstaand iets worden gezien, terwijl juist onze relaties onze ‘ik’ bepalen. Volgens hem moeten wij ontvankelijk zijn voor onze essentie als mens: ontmoeting. 

We consumeren de ander zoals een klef voorverpakt broodje. Vluchtig, en onoplettend, terwijl we op weg zijn naar de volgende trein. Zodra het broodje op is willen we eigenlijk alweer een nieuwe snack. Maar als we de ander té veel als ‘Het’, als broodje, gebruiken, komen we nooit tot echte verbinding. 

In de neoliberale samenleving lijkt slagen als individu het hoogste goed. In die zin is alles in de wereld een middel om ons doel te bereiken. Zelfs onze intieme relaties met andere mensen. Maar echt menselijk samenzijn bestaat bij de gratie van de ‘Ik-Jij’-relatie. Dat substantiële onderdeel in ons leven verdwijnt als we ons te veel laten leiden door onze hedendaagse relatiehaast.

Aandacht voor alles van het ‘Jij’
Eerlijk is eerlijk: het mystieke en poëtische werk Ich und Du van Buber biedt geen direct toepasbare methode om deze ontwikkeling te kenteren. Maar tussen de regels wijst Buber je wel de weg naar een vol leven. Je kans op een liefdevolle verbintenis vergroot aanzienlijk als je je aandacht erbij weet te houden. Dat is niet zo eenvoudig, want je moet aandacht hebben voor alles van het ‘Jij’. Daarmee laat je de focus op het ‘idee’ van een relatie met de ander, varen. 

Het enige wat telt, is de concrete relatie die zich op één moment tussen jullie beiden afspeelt. Het is precies in dit ‘tussen’ dat liefde zich ontpopt. Ontmoet elkaar met alles wat je hebt, zowel je woorden als je stilte. 

‘Liefde kan je niet afdwingen,’ aldus Tony Junior tijdens de laatste rozenceremonie tegen Oriana, een van zijn andere potentiële partners. Hij vond haar ‘fantastisch’, maar liefde wilde er niet opbloeien. Maar had hij eigenlijk wel aandacht voor haar gehad, of toch alleen voor het idee van haar?

Net zoals je liefde niet kunt forceren, kun je dat ook niet met een ‘Ik-Jij’-relatie. Maar je kunt het wel bewust nastreven door aandacht te hebben voor een ander in al haar andersheid. Alleen in zo’n zeldzame verbintenis speelt echte liefde zich af. Naar Bubers eigen woorden: ‘Wie dit niet weet… kent de liefde niet.’

Met medewerking van Marijne Beijen


lees ook:

Nieuwsbrief

Elke drie weken houden we je op de hoogte van wat we schreven en wat we lazen in de Red Pers-nieuwsbrief.

Zoeken

Doneren

Wij bieden jonge, aspirerende journalisten een podium én begeleiding. Dat kunnen we nog beter met jouw steun. Die steun komt met twee voor de prijs van één, want onze sponsor matcht jouw donatie. Geef jij ons vijf euro? Dan ontvangen wij een tientje.