Wijzer omgaan met ijzer: hoe Tata Steel sneller kan verduurzamen

Beeld: Beeld: Roos Vervelde

22 augustus 2021, 10:00

Auteur: Casper Jager

Wijzer omgaan met ijzer: hoe Tata Steel sneller kan verduurzamen

Beeld: Beeld: Roos Vervelde

22 augustus 2021, 10:00

Auteur: Casper Jager

Milieuorganisaties hameren al decennialang op de hoge CO2-uitstoot door de chemische industrie en luchtvaart, maar het vervuilende karakter van de staalindustrie blijft buiten beeld. Door de grote toepasbaarheid lijkt stoppen met staal niet realistisch, dus hoe kan de staalproductie schoner? Redacteur Casper Jager zocht het uit. 

Bij de productie van staal worden ijzererts, cokes (gezuiverde steenkool) en kalksteen op meer dan 2.000 graden Celsius in grote hoogovens samengesmolten. In 2020 stootte de staalindustrie wereldwijd meer dan 3 miljard ton koolstofdioxide uit, goed voor ongeveer 8 procent van de totale CO2-uitstoot. Staal is daarmee het materiaal dat bij het productieproces voor de meeste CO2-uitstoot zorgt. Ook in Nederland zorgt staalproductie voor de nodige vervuiling: met een jaarlijkse uitstoot van zo’n 12 miljoen ton CO2 is Tata Steel IJmuiden met stip de grootste uitstoter van koolstofdioxide in ons land. 

Er zijn al mogelijkheden om staal op een duurzame manier te produceren. Om ijzer te maken kan in plaats van cokes ook aardgas of waterstof gebruikt worden. Met aardgas neemt de CO2-emissie af met 50 procent, met waterstof zelfs 90 procent. Ook de emissie van voor de mens schadelijke verbindingen, waaronder fijnstof, daalt drastisch bij het gebruik van waterstof. 

Een andere methode om de uitstoot terug te brengen is ondergrondse CO2-opslag, oftewel Carbon Capture and Storage (CCS). Bij CCS wordt CO2 bij de schoorsteen afgevangen en via een buizenstelsel in een leeg gas- of olieveld onder de grond gepompt. Tata Steel wil deze methode toepassen om de CO2-emissie op korte termijn omlaag te brengen, mede omdat CCS wordt gesubsidieerd door de overheid.

Een vervuilend productieproces

Hoewel Tata Steel door CCS een grote CO2-reductie kan realiseren, zijn de Nederlandse milieubewegingen hier niet enthousiast over. In een brief aan het ministerie van Economische Zaken en Klimaat spreken verschillende milieuorganisaties, waaronder Urgenda en Natuur&Milieu, zich uit tegen de plannen van de staalgigant. Zij wijzen erop dat CCS niet de kern van het probleem van Tata Steel aanpakt: het vervuilende productieproces. 

De milieuorganisaties stellen daarom voor om te kiezen voor direct-gereduceerd ijzer, oftwel Direct Reduced Iron (DRI). Als Tata Steel deze route volgt, zou het bedrijf een hoogoven en een kooksgasfabriek moeten sluiten en vervangen door eenheden die staal kunnen produceren middels aardgas of waterstof. Omdat waterstof nu nog te duur is, zal eerst tijdelijk op aardgas worden geproduceerd, totdat het economisch mogelijk is om de DRI-eenheden volledig op waterstof te laten draaien. De overschakeling van cokes naar waterstof staat ook in de planning van Tata Steel, alleen wil het bedrijf deze transitie pas inzetten vanaf 2035

Milieuorganisaties wijzen erop dat CCS niet het daadwerkelijke probleem van Tata Steel aanpakt: een vervuilend productieproces

“Bij Natuur&Milieu zijn we niet an sich tegen CCS, maar we willen eigenlijk dat het alleen toegepast wordt als er écht geen andere alternatieven zijn,” vertelt Michelle Prins, programmaleider Energie van de stichting. “Maar bij Tata Steel zijn er meerdere mogelijkheden: de CCS-route en de DRI-route. Wij vragen ons af wat de kans is dat Tata Steel overstapt op die structureel duurzame route, als er eerst voor CCS wordt gekozen. Je kunt je geld maar één keer uitgeven, dus waarom doen we het niet meteen goed?” 

Fijnstof en gezondheidsschade

Naast de afname van CO2 wijst Prins op de mogelijkheid om gezondheidsschade tegen te gaan als er voor DRI gekozen wordt. Tata Steel veroorzaakt namelijk niet alleen een hoge uitstoot van CO2, maar draagt ook bij aan een verhoogde uitstoot van fijnstof in de omgeving. Volgens het RIVM kan langdurige blootstelling aan fijnstof zorgen voor serieuze gezondheidsklachten. Denk hierbij aan slechte longen, verergering van luchtwegklachten zoals astma en zelfs een groter risico op kanker. De cijfers liegen er niet om: uit gegevens van het Integraal Kankerinstituut Nederland blijkt dat in de omgeving rondom IJmuiden longkanker soms meer dan 50 procent vaker voorkomt dan in de rest van Nederland. 

Of Tata Steel vervroegd overstapt op waterstof hangt niet alleen af van het bedrijf zelf. “Met name de Nederlandse overheid speelt hierin een cruciale rol,” stelt Prins. “De CCS-route heeft nu eigenlijk een oneerlijk voordeel, omdat deze wordt gesubsidieerd. Het is voor Tata Steel dus aantrekkelijker om deze route te kiezen, terwijl dit met het oog op duurzaamheid voor de langere termijn geen goede keuze is.” Prins noemt het scheef dat er wél subsidie is voor CCS, maar niet voor de duurzamere optie om te produceren op basis van groene waterstof. 

Aanpakken of doorschuiven

Volgens Ariane Volz, woordvoerder van Tata Steel, bereidt het bedrijf zich inderdaad voor op het gebruik van CCS, maar is de DRI-route nooit volledig van tafel geweest. “We hebben de ambitie om onze CO2-uitstoot in 2030 met 40 procent te verminderen. Op dit moment is de CCS-route voor ons bedrijf het meest concreet, maar er lopen ook voorstellen om de DRI-route verder te onderzoeken.”

Volz benadrukt dat de keuze van Tata Steel voor de verduurzaming strategie afhankelijk is van verschillende factoren. Zo moeten de plannen technisch haalbaar zijn en is de eventuele keuze voor de DRI-route onder andere afhankelijk van de beschikbaarheid van waterstof.  

Wat Tata Steel gaat doen, blijft voor nu onzeker, al zijn de voortekenen gunstig. Zo komt er een haalbaarheidsonderzoek naar de DRI-route en wordt ook aan de vergadertafel lichte progressie geboekt. Met het alarmerende IPCC-rapport nog vers in het geheugen wordt duidelijk dat stappen richting verduurzaming beter vandaag dan morgen gemaakt kunnen worden. De toekomstplannen voor Tata Steel liggen klaar. Het is nu afwachten of het bedrijf ervoor kiest om haar CO2-problematiek direct aan te pakken, of opschuift naar 2035. 

Met medewerking van Machteld van der Lecq


lees ook:

Nieuwsbrief

Elke drie weken houden we je op de hoogte van wat we schreven en wat we lazen in de Red Pers-nieuwsbrief.

Zoeken

Doneren

Wij bieden jonge, aspirerende journalisten een podium én begeleiding. Dat kunnen we nog beter met jouw steun. Die steun komt met twee voor de prijs van één, want onze sponsor matcht jouw donatie. Geef jij ons vijf euro? Dan ontvangen wij een tientje.