Mensen met een niet-westerse achtergrond worden vaak benadeeld wanneer zij gaan solliciteren voor een baan. Sommigen maken daarom drastische keuzes en wijzigen hun achternaam. Daar zit wel een prijskaartje van minstens 835 euro aan. Anderen kiezen ervoor hun geboorteplaats niet meer op hun CV te vermelden om een net zo eerlijke kans te krijgen als collega’s. Redacteur Paola Leijssen sprak twee mensen die deze keuzes maakten en hun verhaal wilden delen.
Robin Coenen (20) veranderde vorig jaar zijn achternaam. Zijn vader die de naam Abdulrahman draagt raadde hem aan om die van zijn moeder over te nemen. Waarom? Zijn achternaam zou hem later benadelen bij het zoeken van een baan.
Waarom heb je je naam veranderd?
“Het was eigenlijk mijn vader zijn idee. Hij komt uit Syrië en sinds hij in 1990 in Nederland woont, heeft hij dat met name op de arbeidsmarkt slecht ondervonden. In Syrië heeft hij een een universitaire opleiding afgerond, maar in Nederland heeft hij nooit echt een goede baan kunnen krijgen.”
Dat mensen hun achternaam veranderen om hun toekomst positiever te maken of zichzelf meer kans te geven, laat alleen maar zien dat er nog steeds systematische discriminatie in Nederland is.
Hoe kijk je ernaar dat je je naam hebt veranderd?
“Ik heb er dubbele gevoelens over. Ik ben nog niet helemaal gewend aan mijn nieuwe naam en ik vind het soms jammer dat ik hem heb gewijzigd, want ik vind Abdulrahman een mooie naam. Anderzijds is het ook wel fijn dat mensen me minder raar aankijken. Mensen verwachten namelijk iemand met een niet-westers uiterlijk wanneer ze Abdulrahman horen. Vervolgens zien ze mij: iemand met blauwe ogen en donkerblond haar. Niemand zal van mij verwachten dat ik half Syrisch ben. Nu ik Coenen heet oordelen mensen minder snel. Gelukkig ben ik zelf nooit achtergesteld. Wel werd mij vaak gevraagd of ik moslim ben en of ik meedeed aan de Ramadan en ik had nooit zin om dat te antwoorden.”
Hoe kijk je er zelf naar?
“Elke vorm van discriminatie vind ik heel erg. Dat mensen dit doen om hun toekomst positiever te maken of zichzelf meer kans te geven, laat alleen maar zien dat er nog steeds systematische discriminatie in Nederland is, dat vind ik heel erg.”
Is het een groot probleem, je achternaam veranderen?
“Zover ik weet komt het niet heel vaak voor. Er zijn grotere maatschappelijke problemen, maar het zou niet schaden als mensen zien dat bepaalde achternamen wel echt schadelijk kunnen zijn voor mensen. Het is institutioneel racisme dat de onderlaag daartoe biedt.”
Voor Noor (33) is het veranderen van haar achternaam geen optie, dus heeft zij andere stappen ondernomen. Toen ze tien jaar oud was is ze samen met haar familie naar Nederland gekomen. In haar jeugdjaren woonde ze in een klein dorp en toen ze geneeskunde is gaan studeren verhuisde ze naar de Randstad. Nu is ze al jaren bezig met het solliciteren voor een specialisatie, maar wordt ze nooit op gesprek gevraagd. Volgens haar loopt ze door haar achtergrond tien stappen achter ten opzichte van haar collega’s en dat is problematisch.
Ben je in je jeugd benadeeld geweest?
“Het ging twee kanten op. Mijn zusje en ik waren de enige allochtonen op de middelbare school. Sommige mensen hadden sympathie en vonden het heel stoer dat ik naar Nederland was gekomen, maar er waren ook docenten die mij als minder zagen. Vooral leeftijdsgenoten konden niet helemaal plaatsen dat mijn zusje en ik als enige op het VWO zaten en maakten daar nare opmerkingen over.”
Collega’s worden wel op gesprek gevraagd, maar ik niet, terwijl mijn CV drie keer zo lang is.
Hoe zit dat nu?
“In het begin van mijn studie had ik het nooit zo door. Toen ik eenmaal was gepromoveerd en solliciteerde voor een specialisatie merkte ik dat ik tien stappen achterliep. Collega’s werden wel op gesprek gevraagd, maar ik niet, terwijl mijn CV drie keer zo lang is.”
Hoe ga je daarmee om?
“Ik ben tot nu toe voor nul AIOS-gesprekken (art in opleiding tot specialist) uitgenodigd, terwijl ik bijna twee promoties heb gedaan. Omdat ik net zo’n eerlijke kans wil krijgen als mijn collega’s wilde ik lange tijd mijn naam veranderen, maar gezien ik al medische artikelen heb gepubliceerd, kan dat niet. Dus sinds vorig jaar heb ik mijn geboorteplaats van mijn CV gehaald. Het was een enorme interne strijd, want het doet echt af aan waar ik trots op ben en de weg die ik heb afgelegd.”
Hoe ging dat in de praktijk?
“Er werden wel eens vragen over mijn geboorteplaats gesteld. Soms werkte het in mijn voordeel. Ik heb in een praktijk gewerkt waarvan een groot deel van de patiënten een migratieachtergrond had. Zij herkenden zich in mij, dus daar kon ik voordeel uit halen. Maar vorig jaar solliciteerde ik op de SOA-polikliniek en toen vroeg iemand aan mij of ik het geen probleem vond om daar te werken omdat er veel LHBTIQ+’ers komen. Dat was een enorm pijnlijk vooroordeel en ik vind het jammer dat mensen zo in een hokje worden geplaatst.”
Ken je mensen die in hetzelfde schuitje zitten?
“Het niet op gesprek gevraagd worden of moeilijk aan een baan komen speelt ook een rol bij mijn andere allochtone vrienden. Het is niemand van een leien dakje gegaan en zij doen er ook drie keer zolang over om aan een baan te komen. Ik weet niet of het alleen door de naam of geboorteplaats komt, of dat het komt doordat ze een minder groot netwerk hebben.”
Is dit onderwerp onderbelicht?
“Het onderwerp is zeker onderbelicht. En het probleem is dat het niet tastbaar gemaakt kan worden. Je kan niet zeggen: ze hebben me niet uitgenodigd vanwege mijn naam of achtergrond. Ik denk wel dat het super goed is om te benoemen, zodat opleiders het ook kunnen zien. Want op dit moment is er vanuit hen zo weinig sympathie. Ik denk dat ze soms wel coulanter mogen zijn als ze zien welke weg sommige mensen hebben moeten afleggen om te zijn waar ze nu zijn.”
Opleiders nemen mensen aan zoals zij; mensen waarin ze zichzelf in herkennen.
Heerst er een monocultuur in het ziekenhuis?
“Het ziekenhuis is ontzettend wit, terwijl veel mensen van niet-westerse afkomst geneeskunde studeren. Alleen wordt bijna niemand van hen specialist. Ik ken maar één getinte professor, terwijl de universiteit waar ik heb gestudeerd bekendstaat om de diversiteit. Dat is verrassend, dat kan gewoon niet. Ik heb het idee dat opleiders mensen aannemen zoals zij; mensen waarin ze zichzelf in herkennen. Ik heb gesolliciteerd bij een opleider die veel van sporten hield en dus ook veel topsporters aannam. Je ziet heel erg dat het een clubje is wat lijkt op de opleider.”
“Nog heel kort geleden is er een onderzoek naar buiten gekomen dat er weinig mensen met een migratieachtergrond specialiseren, terwijl er toch veel mensen geneeskunde studeren. Het ziekenhuis is enorm geprotocolleerd. Alles staat vast. Sommige artsen zitten al veertig jaar in het vak en zij zijn vaak ouderwets in hun denken. Hopelijk kan de nieuwe generatie het roer omgooien en verandering brengen.”
Wat is volgens jou de oplossing?
“Ik denk dat compleet anoniem solliciteren echt zal helpen. Omdat je dan in ieder geval de kans krijgt op gesprek te mogen komen. Als ze op papier je naam of geboorteplaats zien, gooien ze hun fantasie erop los. Maar als je eenmaal op gesprek wordt uitgenodigd, vragen ze niet meer naar je naam of waar je vandaan komt. Zo’n kleine aanpassing maakt een wereld van verschil.”
Wegens privacy redenen is de naam van Noor gefingeerd.
Met medewerking van Danielle Kliwon