De Fundamenten: hoe de coronacrisis ons inzicht biedt in de toekomst

Beeld: Beeld: Judith Schuengel en Roos Vervelde

10 mei 2021, 10:00

Auteur: Eva Prakken

De Fundamenten: hoe de coronacrisis ons inzicht biedt in de toekomst

Beeld: Beeld: Judith Schuengel en Roos Vervelde

10 mei 2021, 10:00

Auteur: Eva Prakken

Redacteur Eva Prakken las het eerste boek van alleskunner Ramsey Nasr, De Fundamenten. In deze essaybundel bespreekt hij de coronacrisis en klimaatcrisis, én probeert hij onze generatie wat hoop te geven voor de toekomst. 

Het begin van de coronatijd gold voor velen als hét moment voor bezinning. Zo ook voor Ramsey Nasr. De acteur, regisseur en voormalig Dichter des Vaderlands schreef De Fundamenten, een bundel van essays. Nasr beschrijft niet alleen de coronacrisis, maar kijkt naar het grotere geheel. Wat zijn de crises van deze tijd, naast de pandemie? Hoe staat de wereld ervoor? Wat staat ons te wachten in de nabije toekomst? Met het gemiddelde nieuwsbericht in het achterhoofd weet de lezer dat het antwoord op deze vragen er niet al te rooskleurig uitziet. Maar Nasr wil niet alleen doemdenken, hij wil ook een boodschap meegeven aan ons, de generatie die al deze problemen moet oplossen.

Het eerste essay brengt de lezer terug naar het begin van de pandemie, toen het rollen met de verplichte winkelkar spectaculair aanvoelde, Zoom-concerten nog niet verveelden en oude boeken over de pest plotseling bestsellers werden. Nasr is hoopvol gestemd; eindelijk zien mensen het belang van de kunsten in, eindelijk realiseren mensen zich wat er echt ‘toe doet’ in de wereld. Allemaal met dank aan die pandemie die de wereld even platlegt. Met de mentaliteit die in die periode heerst hervindt de wereld basiswaarden. Vergeet de wil naar méér en groter, de multinationals en belasting op de kunsten; er ontstaat een nieuw begin. Het klinkt bijna te mooi om waar te zijn.

Coronamoe

Dat blijkt ook zo. In het tweede essay herken je als lezer de algemene sfeer die halverwege 2020 overheerste en genomineerd was voor Woord van het Jaar: coronamoe. “De stemming is omgeslagen,” concludeert Nasr, en de alles-komt-goedmentaliteit is vervangen door een pessimistisch wereldbeeld waarin we met z’n allen de verkeerde kant op gaan. Nasr analyseert de toegenomen hysterie in het publieke debat, waar geen enkel wederzijds begrip of nuance te vinden is. Misschien zijn we in Nederland wel te veel vrijheid gewend, stelt hij. Bij de minste of geringste beperking daarvan ontstaat de neiging tot het maken van oorlogsvergelijkingen en het wantrouwen van het complete politieke stelsel.

Door alle kritiek die Nasr uit, voelt het af en toe alsof hij je als lezer een standje geeft. Toch is zijn houding herkenbaar; wanneer je De Fundamenten leest herbeleef je de stemmingswisselingen van het afgelopen coronajaar. Ook merk je duidelijk dat Nasr een dichtersachtergrond heeft: ondanks de feitelijke aard van de essays lezen deze lekker weg.

Nasr stelt dat de coronacrisis de wereld op een keerpunt heeft gebracht.

Verderop in het boek keert de hoop langzaam terug. Nasr stelt dat de coronacrisis de wereld op een keerpunt heeft gebracht. Hiermee doelt hij vooral op de huidige hang naar overvloed. In een lange uiteenzetting beschrijft Nasr de problemen van de consumptiemaatschappij, zoals de ongelijkheid in de wereld, het prevaleren van kwantiteit boven kwaliteit en onze omgang met dier en natuur.

Verantwoordelijkheid bij de burger

Dat brengt de lezer bij de crux van het boek: de verbondenheid tussen de klimaatcrisis en de coronacrisis. Met beide crises wordt op eenzelfde manier omgegaan, waarbij overheden de verantwoordelijkheid bij de burger neerleggen. De echte schuldigen volgens Nasr, namelijk de grote multinationals, blijven buiten schot. Verblind door het zicht op winst steunen overheden deze bedrijven. Hiermee slaat de politiek de wil van ‘de middenmoot’ in de wind. Die wil namelijk best een vleestaks, of een verplichte quarantaine. Als het politieke en economische systeem blijft zoals het nu is, zal dat echter nooit gebeuren.

Nasr beschrijft iets wat voor veel mensen herkenbaar is: het positieve gevoel van nieuwigheid dat de wereld samen met de eerste golf overspoelde, slaat om naar scepsis en moedeloosheid. Na dit essay wordt die moedeloosheid wel erg zwaar. Bij de zoveelste feitenopsomming over klimaatverandering of de macht van KLM bekruipt je het gevoel dat het toch allemaal niet meer goed kan komen. Net op tijd klimt Nasr uit het dal.

De invloed van de middenmoot

Voor wie aan het eind van dit relaas namelijk nog niet mismoedig is afgehaakt, heeft Nasr een hoopvolle boodschap over. De middenmoot, het grote deel van de mensen dat zich tussen de extremen bevindt, wordt namelijk sterker. Steeds vaker spreekt die groep de overheid aan op haar fouten, en dat aanspreken krijgt ook steeds meer invloed. Kijk maar naar de Urgenda-zaak, waar de overheid een rechtszaak verloor van burgers. Het is aan ons, aan onze generatie, om die invloed te vergroten. Het keerpunt waar we ons nu op bevinden biedt dé kans om om te draaien, te minderen en de machtige instituties te overtuigen dit ook te doen. Bij die missie heeft het coronajaar geholpen met het inzien van het belang van de natuur en kunsten.

Die hoop is niet gevestigd op de extremen of de fanatiekelingen, maar op de ‘gewone’ middenmoot, die het liefst toch een wereld ziet die leefbaar is. De sterke boodschap van het boek is dat we in ieder geval niet de overvloed kunnen blijven houden die we gewend zijn. Met oog voor de natuur, kunst en een hoop activisme komen we er volgens Nasr wel. Al laat De Fundamenten zien dat er nog een hoop werk aan de winkel is.

Met medewerking van Pleun Brink.


lees ook:

Nieuwsbrief

Elke drie weken houden we je op de hoogte van wat we schreven en wat we lazen in de Red Pers-nieuwsbrief.

Zoeken

Doneren

Wij bieden jonge, aspirerende journalisten een podium én begeleiding. Dat kunnen we nog beter met jouw steun. Die steun komt met twee voor de prijs van één, want onze sponsor matcht jouw donatie. Geef jij ons vijf euro? Dan ontvangen wij een tientje.