Mijn lieve gunsteling: de Lolita van de 21e eeuw?

Beeld: Beeld: Lotte Schuengel

4 januari 2021, 15:00

Auteur: Eva Prakken

Mijn lieve gunsteling: de Lolita van de 21e eeuw?

Beeld: Beeld: Lotte Schuengel

4 januari 2021, 15:00

Auteur: Eva Prakken

Redacteur literatuur Eva Prakken las Marieke Lucas Rijnevelds nieuwste boek Mijn lieve gunsteling. De vergelijking met Nabokovs klassieker Lolita is hier snel gemaakt. Het knappe taalspel van Rijneveld is zeer imponerend, maar even meeslepend als het soortgelijke verhaal van Lolita is het niet.   

In 2018 bracht Marieke Lucas Rijneveld haar eerste roman uit. In De avond is ongemak neemt boerendochter Jas de lezer mee in haar ontwikkeling na het overlijden van haar broer. Het debuut werd in zowel Nederland als erbuiten ontzettend goed ontvangen. Samen met vertaler Michele Hutchison won Rijneveld als eerste Nederlander ooit de International Booker Prize. Na dit daverende succes waren de verwachtingen van haar nieuwste boek, Mijn lieve gunsteling, dan ook hoog. Alleen de titel maakt al dat je klaar bent om weer overspoeld te worden door pagina’s vol brede woordenschat en zintuiglijke zinnen.  

In Mijn lieve gunsteling is een bijna vijftigjarige veearts aan het woord. Op één van de boerderijen waar hij het vee in de gaten houdt, woont een veertienjarige boerendochter. Langzaam ontstaat er bij de veearts, die geen naam krijgt, een obsessie voor haar. Hij wordt verliefd op zijn ‘uitverkorene’, die hem in vertrouwen neemt en meeneemt in haar wereld, waarin zij geobsedeerd is door literatuur, liedteksten en de zwarte bladzijden van de geschiedenis. Beiden hebben een donkere kant en lijken elkaar daarin te vinden.

Lichtelijk in de war vraag je je af hoe het zover heeft kunnen komen en welk spel de auteur met je gespeeld heeft.

Lolita

Het perspectief van een oudere man die op een kind valt werd in de literatuur voor het eerst breed beschreven in het boek Lolita. Deze Russische roman van Vladimir Nabokov uit 1955 bevat de schuldbekentenis van Humbert Humbert, die vanuit de gevangenis vertelt over zijn liefdesgeschiedenis met de dochter van zijn hospita, de twaalfjarige Lolita. De publicatie van de roman zorgde destijds voor veel opschudding vanwege de openlijke bespreking van pedofilie. Toch werd het boek een groot succes en wordt het gerekend tot één van de beste romans van de 20ste eeuw.

Mijn lieve gunsteling is tevens een overweldigend boek. Zinnen beslaan met gemak hele pagina’s en laten niks aan de verbeelding over. Tot in het grootste detail bespreekt de veearts zijn gevoelens en de momenten die hij met zijn ‘lieve gunsteling’ doorbrengt. Soms wordt de stortvloed aan woorden en beelden bijna benauwend en kijk je uit naar het punt om als lezer op adem te komen. Hierdoor is het moeilijk om de ware betekenis van de woorden tot je door te laten dringen. De sfeer van het Hollandse platteland en het harde boerenleven wordt echter feilloos opgeroepen. De hand van de schrijver van De avond is ongemak, dat zich in eenzelfde soort omgeving afspeelt, is duidelijk te herkennen. 

De immoraliteit van de verteller

Dat alles zo breed uiteen wordt gezet zorgt ervoor dat je als lezer helemaal wordt meegezogen in de gevoelens van de veearts. Ondanks dat je weet dat wat hij doet meer dan fout is, ontsnap je als lezer niet aan sympathie ten opzichte van hem. Toch blijft het moeilijk om je volledig in te leven in de veearts. Doordat hij zichzelf ook vaak beschrijft als een ‘kinderlokker’ en door de woede en afkeer van de buitenwereld die wordt meegenomen in het verhaal, kun je de immoraliteit van zijn gedachten en daden niet vergeten. Hoe levensecht alles dan ook besproken wordt, in je achterhoofd blijf je denken: ‘dit hoort niet.’

Hoe anders heb ik dit ervaren bij het lezen van Lolita. Hoewel je weet dat Humbert Humbert achter tralies zijn straf afwacht, verdwijnt bij de lezer het besef dat er iets grondig mis is naar de achtergrond. Hij trekt je in zijn relaas mee met een vanzelfsprekendheid die maakt dat je het niet meer dan logisch vindt dat de verhouding tussen hem en Lolita uitloopt op een seksuele. Met een schok realiseer je je dat je sympathie voelt voor een pedofiel. Lichtelijk in de war vraag je je af hoe het zover heeft kunnen komen en welk spel de auteur met je gespeeld heeft.

Deze ervaring bespaart Rijneveld je. Beloofd is beloofd: haar imponerende, eindeloos lange zinnen vormen plastische beschrijvingen, indrukwekkende metaforen en getuigen van een gigantische kennis van de Nederlandse taal. Toch glijdt hun betekenis als lezer snel van je af. Je deint mee op het ritme van alle woorden en beelden, maar helemaal kopje onder ga je niet.

Met medewerking van Emma Verbree.


lees ook:

Nieuwsbrief

Elke drie weken houden we je op de hoogte van wat we schreven en wat we lazen in de Red Pers-nieuwsbrief.

Zoeken

Doneren

Wij bieden jonge, aspirerende journalisten een podium én begeleiding. Dat kunnen we nog beter met jouw steun. Die steun komt met twee voor de prijs van één, want onze sponsor matcht jouw donatie. Geef jij ons vijf euro? Dan ontvangen wij een tientje.