Van zondebok tot slachtoffer: jongeren spelen een dubbelrol in het Nederlandse coronadebat. Hoe zit dat in andere landen? Redacteur Wisse Booij spreekt in een drieluik met jongeren uit Europese steden over hoe de pandemie hen raakt. Deel III: Stockholm.

Zweden is sinds het begin van de pandemie een vreemde eend in de bijt. Het land is niet in lockdown geweest en mondkapjes zal je er nauwelijks zien. Lockdownsceptici prezen het Zweedse beleid, maar nu zit het land in een stevige tweede golf en is het sterftecijfer hoog. Hoe ervaren drie jongeren uit Stockholm deze tijden?

De kroeg in

“Ik werd erg zenuwachtig toen de maatregelen uitbleven,” vertelt Élodie Pradet (26) over het begin van de pandemie. De Française woont al jaren in Stockholm. Ze studeert filmwetenschappen en werkt parttime als journalist. 

“Alles bleef open,” zegt Lucas Veldkamp (24). In 2018 begon de Nederlander zijn master in environmental engineering in Stockholm, waarna hij in de stad is blijven werken. “Ik ben het hele voorjaar gewoon naar de kroeg en de sportschool geweest.”

‘Het gaat hier meer over het algemene welzijn van de samenleving dan over de cijfers rond besmettingen en sterftegevallen’

Élodie ging wel in een persoonlijke lockdown, omdat ze een kamer huurde bij een oudere man en zijn gehandicapte zoon. “Ik had alleen sociaal contact wanneer ik samenwerkte met de Franse journalisten die hierheen kwamen.” Al vanaf het begin van de pandemie was er veel buitenlandse interesse voor de situatie in Zweden.

“De regering adviseerde ons wel om afstand te houden en thuis te werken,” zegt Semira Osmanović (26). Ze doet haar master in Russische en Eurazische studies in de Zweedse hoofdstad. Volgens Lucas hadden de adviezen weinig invloed op het dagelijks leven: “Al snel voelde alles weer normaal.”

Winterdip

Volgens de jongeren zijn er verschillende redenen waarom Zweden nooit in lockdown is geweest. “Allereerst kent Zweden een sterke democratische traditie,” vertelt Élodie. “De vrijheid is grondwettelijk goed beschermd, waardoor een lockdown moeilijk af te roepen is.”

“Ook wordt er lang gediscussieerd over grote beslissingen,” vervolgt ze. Lucas denkt dat er daardoor veel rekening wordt gehouden met de langetermijngevolgen van het beleid.

“Het gaat hier meer over het algemene welzijn van de samenleving dan over de cijfers rond besmettingen en sterftegevallen,” zegt hij. “Er is bijvoorbeeld veel oog voor de mentale gezondheid.”

“Veel Zweden hebben last van een winterdipje.” Hij wijst uit het raam. “Het is nu december. Vandaag was het om drie uur al donker. Daarom zijn de Zweden in de zomer zoveel mogelijk buiten. Dan is het wel fijn als dat mag van de overheid.” Volgens Lucas heeft het gewerkt, want hij ziet weinig mentale klachten in zijn kring als gevolg van de pandemie.

Wederzijds vertrouwen

De Zweden zijn dus zelf verantwoordelijk voor het indammen van het virus. Volgens de jongeren ging dat in het voorjaar best aardig, want de Zweden hielden zich goed aan de richtlijnen.

Dat ze zo goed luisteren komt doordat er veel vertrouwen is in de overheid. “Zweden is al heel lang een verzorgingsstaat,” zegt Semira. “We geloven dat de overheid het beste met ons voor heeft.”

‘Ik denk dat Nederlanders individualistischer en egoïstischer zijn’

Élodie: “Vaccinatie is in Zweden ook vrijwillig en toch laat 97% van de ouders hun kinderen vaccineren.” Lucas voegt toe dat veel Zweden met plezier hun belasting betalen. “Ze doen wat ze gezegd wordt omdat ze weten dat ze er iets voor terugkrijgen.”

Terug in Nederland

In de zomer was Lucas even terug in Nederland. De besmettingen waren laag, de maatregelen mild en de terrassen vol. Toch was het voor Lucas een vreemde ervaring. “In het restaurant kon je niet met z’n allen aan dezelfde tafel zitten en ik zag overal mondkapjes, de strengste maatregelen die ik heb meegemaakt.”

Lucas denkt niet dat het Zweedse beleid in Nederland zou werken. “Als de overheid ons iets adviseert niet te doen, doen we het lekker wel. Ik denk dat Nederlanders individualistischer en egoïstischer zijn. In Zweden heerst een sterker gevoel van saamhorigheid.”

‘De beleidsmakers hebben het multiculturele karakter van het land over het hoofd gezien’

In Zweden zijn er overigens nauwelijks mondkapjes te zien omdat de overheid weigert de bevolking aan te raden ze te dragen. “Ze geven een vals gevoel van veiligheid,” zegt Semira. “Afstand houden is belangrijker.”

Immigranten

Er zit echter ook een schaduwkant aan het Zweedse beleid. Zo zijn er in Zweden meer dan vier keer zoveel coronadoden als in buurlanden Denemarken, Noorwegen en Finland samen.

Élodie vindt dat deze landen met hun strengere beleid het beter hebben aangepakt. “In Zweden lag de nadruk te lang op het verhogen van immuniteit in de samenleving, wat in de praktijk erg langzaam gaat. Ook hadden ze voorzichtiger moeten zijn in de verzorgingshuizen, waar medewerkers geen maskers droegen omdat deze in de ziekenhuizen harder nodig zouden zijn.”

Er mankeert volgens haar nog meer aan de Zweedse aanpak. “De beleidsmakers hebben het multiculturele karakter van het land over het hoofd gezien. Ze zeiden dat we niet als Italië zijn, dat onze ouderen niet bij ons thuis wonen. De vele immigranten in Zweden hebben echter een andere levensstijl.”

Onder de migrantenbevolking waren disproportioneel veel besmettingen en doden. “Het gevolg van deze nalatigheid,” stelt Élodie.

Semira denkt wel dat Zweden het beste beleid heeft gevoerd: “In andere landen zie je zoveel woede en protesten.”

‘De Zweden zijn kuddedieren. Het is het beste als je op je buurman lijkt’

Lucas is het met haar eens. “Het beleid heeft niet de meeste levens gered, maar is dat het hoogste goed?” Hij denkt dat de meerwaarde van de Zweedse aanpak pas over een paar jaar echt zichtbaar wordt, als blijkt hoe andere samenlevingen zijn aangetast door de lockdowns.

Zweedse superheld

Het brein achter het Zweedse beleid is epidemioloog Anders Tegnell. “Een vrij normale vent die in een klap een Zweedse superheld is geworden”, vertelt Lucas. Semira: “Er zijn zelfs liedjes over hem geschreven.”

Élodie vindt de populariteit van Tegnell maar niks: “Hij is een bewindspersoon met veel invloed en macht, zulke mensen moet je niet idoliseren.” Haar mening vindt weinig weerklank bij haar Zweedse vrienden.

“De Zweden zijn kuddedieren. Het is het beste als je op je buurman lijkt”, licht ze toe. Lucas herkent dit. “Consensus bewaren is hier erg belangrijk. Er mag geen kritiek geleverd worden op iets wat we als samenleving hebben afgesproken.”

Bevoorrecht

Ondanks de vrijheid ontkomen jongeren in Zweden niet aan de gevolgen van de pandemie. Semira vertelt dat haar carrière een hoop vertraging heeft opgelopen. “Eerst ging mijn stage in Nederland niet door, en daarna werd mijn uitwisselingsproject naar Moskou tien dagen voor vertrek gecanceld.”

Toch is ze blij dat ze de coronacrisis in Zweden doorbrengt. Semira: “Jongeren overal ter wereld worden zo hard geraakt. Ik voel me erg bevoorrecht.”

Met medewerking van Eva Prakken.

---