Gastredacteur Hessel Hoekstra benadrukt dat de coronacrisis niet louter een positief effect op ons milieu heeft. ‘Ik zie bij de metro in Maassluis overvolle prullenbakken met mondkapjes.’
Aan het begin van de coronacrisis doken er bijzondere beelden uit Venetië op. Er waren geen toeristen meer te bekennen, maar plots waren de vissen te zien in het kraakheldere water. Zo slecht leek die hele crisis nog niet voor het milieu.
De beelden van de schone kanalen zijn één ding. Maar zelf zag ik ook een andere kant van de coronacrisis.
Soepborden en koffiekoppen
Toen ik laatst bloed ging doneren, kreeg ik het balletje om in te knijpen – om de bloedtoevoer te bevorderen – in mijn handen gedrukt: het zat in een plastic zakje.
Ook de soepborden en koffiekoppen in de kantine op mijn werk zijn vervangen door wegwerpvarianten – waarvan overigens ook niet duidelijk is of deze nou bij het plastic-, papier- of restafval horen. En op het metrostation bij mijn ouders in Maassluis worden geregeld overvolle prullenbakken gevuld met wegwerpmondkapjes.
Restaurants als Burger King gingen open voor afhaalmaaltijden. Dat gaf weer meer zwerfafval
Zonde. Het werpt de vraag op hoe goed de coronacrisis eigenlijk is voor het milieu.
Maar in hoeverre heeft deze toename in wegwerpproducten nou echt invloed op hoeveel afval we produceren? Volgens onderzoekers van de Universiteit van Jiangsu is de hoeveelheid medisch afval flink toegenomen, maar is dat slechts een klein deel van de totale hoeveelheid afval die geproduceerd wordt.
Milieuvervuiling is namelijk een breed begrip: je vindt het in het water, in de bodem en in de lucht. De bekendste vorm is wellicht uitstoot van broeikasgassen door verkeer en de industrie. Maar lichtvervuiling in steden, verdroging van de bodem en zwerfafval op straat zijn ook vormen van milieuvervuiling.
Afhalen bij Burger King
De effecten van de coronacrisis zijn ook te zien aan het zwerfafval. Volgens afvalonderzoeker en ‘zwerfinator‘ Dirk Groot was er in de eerste weken een daling in de hoeveelheid zwerfafval te zien. “Toen alles net op slot ging, werkten de opruimdiensten door,” zegt hij. Dat effect hield echter niet lang stand.
“Een paar weken later gingen restaurants als Burger King open voor afhaalmaaltijden,” zegt Groot. “Ook wandelden mensen vaker in de natuur en jongeren spraken massaal af in parken. Dat gaf allemaal weer meer zwerfafval. Nu de samenleving weer op gang begint te komen, ligt er weer evenveel afval op straat als voor de crisis.”
Een toename van mondkapjes en wegwerphandschoentjes in het zwerfafval lijkt op het eerste gezicht mee te vallen. Onderzoeken van zwerfinator Groot en ‘plastic soup surfer’ Merijn Tinga wijzen uit dat nog geen halve procent van het zwerfafval in Nederland uit mondkapjes en handschoenen bestaat.
Je kunt veranderingen in de maatschappij en de seizoenen makkelijk zien aan het zwerfafval dat je vindt
In het begin werden er vooral plastic handschoentjes gevonden, omdat mensen bang waren voor besmettingen via lichamelijk contact. Toen de mondkapjesplicht in het openbaar vervoer werd ingevoerd, nam het aantal mondkapjes op straat enorm toe. “Je kunt veranderingen in de maatschappij en de seizoenen makkelijk zien aan het zwerfafval dat je vindt,” licht Groot toe.
Plastic- of restafval?
Een ander probleem, daarentegen, is huishoudelijk afval. Aan het begin van de coronacrisis sloten veel gemeenten hun mileustraten om veiligheidsredenen. Dit viel samen met het feit dat mensen veel meer thuis gingen werken en het moment aangrepen om hun huis eens flink op te ruimen. Hoewel de hoeveelheid zwerfafval dan niet per se toeneemt, neemt de druk op de afvalverwerking wel toe.
Tel daarbij op dat nieuwe vormen van afval – zoals mondkapjes – vaak op een verkeerde manier worden gescheiden, wat het recycleproces verstoort. Mensen weten niet wat voor afval een mondkapje of handschoen is en daardoor belandt deze vaak bij het plastic afval.
Maar dat levert besmettingsgevaar op voor de werknemers die bij de verwerking van plastic betrokken zijn, en afvalverwerkingsmachines kunnen vastlopen.
Het recycleproces moet het bovendien hebben van industrieën die de gerecyclede materialen gebruiken. Zo gebruikt de auto-industrie veel gerecycled plastic. Doordat deze industrie tijdens de crisis een paar flinke klappen heeft gekregen, is er veel minder vraag naar gerecycled plastic.
De beelden van het verlaten Venetië met de kraakheldere wateren blijven mooi. Maar of de coronacrisis nou echt zo’n positief effect heeft op het milieu, dat is nog maar de vraag.
We zijn allemaal juist meer afval gaan produceren. We gebruiken meer wegwerpproducten en er zijn nieuwe vormen van afval. Deze leggen druk op het recycleproces. Afval mag dan wel een deel van alle milieuproblematiek zijn, dat betekent niet dat we er niet iets aan kunnen doen. Dus gooi je mondkapje gewoon in de prullenbak en houd dat Venetiaanse water schoon!
Hessel Hoekstra (27) is bioloog, aftredend bestuurslid van GroenLinks Zuid-Holland en volgt nu een master Science Education & Communication.