Vlak na de Brexit-stemming, kwam aan de andere kant van Het Kanaal Emmanuel Macron aan de macht, die Brussel ziet als een plek waar de hoop van Frankrijk op gevestigd moet worden. Met de opkomst van de gilets jaunes is zichtbaar geworden dat zijn populariteit sterk is afgenomen onder de Fransen. Hoe kon het sentiment in Frankrijk zo snel omslaan?

Verkiezingen

De economische crisis heeft ervoor gezorgd dat geen van de Franse presidentskandidaten van de traditionele partijen het gehaald hebben tot de tweede ronde van verkiezingen. Het was dus al vroeg in de verkiezingen duidelijk dat de Fransen in elk geval gingen voor een kandidaat die grote veranderingen in het Franse systeem wilde doorvoeren. Waarom vonden de Fransen dat ze toe waren aan een ‘stille revolutie’?

Voor het antwoord op die vraag is het interessant te kijken naar hoe Frankrijk is opgebouwd. Vlak na de oorlog gebruikte de toenmalige president De Gaulle de gelden uit het Marshallplan anders dan bijvoorbeeld in Duitsland. De Gaulle nationaliseerde de grote bedrijven in Frankrijk. Telecombedrijven, staalfabrieken en autofabrikanten als Renault en Citroën kregen allemaal te maken met de overheid als hun grootste aandeelhouder.

Daarnaast kwam er een belangrijke rol voor de staat als aandeelhouder, bij het aannemen van personeel en de hoogte van het minimumloon. Na de oorlog groeide de economie van de Fransen voor drie decennia. Frankrijk ging als sterkste economie en land met de meeste inwoners de EU in. Hierdoor konden ze gemakkelijk sterke handelsposities bedingen. In de jaren tachtig en negentig veranderde er veel en werd Frankrijk op verschillende manieren overvleugeld door andere lidstaten(?).

Het ‘openbreken’ van de Franse economie staat bovenaan zijn lijstje, waarbij voor de EU een belangrijke rol is weggelegd

De val van de Muur zorgde voor een eenwording van Duitsland, de EU breidde zich enorm uit met landen als Spanje en Griekenland, en China deed zijn intrede in de internationale markt. Omdat de Franse staatsbedrijven niet competitief genoeg waren om tegenwicht te bieden aan deze nieuwe ontwikkelingen, ontstond er langzamerhand een handelstekort. De uitgaven aan het sociale systeem bleven hoog, het ambtenarenapparaat was enorm en de bijbehorende salarissen waren een uitgavenpost die zwaar begon te drukken op de Franse economie.

Toen Macron het podium beklom, beschreven veel journalisten zijn potentie, juist omdat zijn ideeën nieuw waren in de Franse politiek. Het ‘openbreken’ van de Franse economie staat bovenaan zijn lijstje, waarbij voor de EU een belangrijke rol is weggelegd. Daarnaast beloofde hij te snijden in het ambtenarenapparaat en andere overheidsuitgaven. Beloftes waar men normaliter geen president mee wordt, Macron dus wel.

Rommelige Brexit

De naderende, chaotische Brexit is een duwtje in de rug voor iedereen die het ‘Europese Project’ een warm hart toedraagt. De Britse premier May ligt continu onder vuur, zowel binnen haar partij als daarbuiten. Vanuit kamp ‘Remain’ is er uiteraard kritiek, maar ook veel Brexiteers zien haar graag verdwijnen van het toneel. Op 15 juni kreeg May’s voorstel voor het verlaten van de EU opnieuw geen steun, waardoor ze tegen een historische nederlaag aanliep. In een jaar tijd stapten achttien bewindslieden uit kabinet-May. Zelfs de minister van Brexit, die het voorstel van May ondertekende, heeft zijn biezen gepakt. Eurosceptici op het vasteland zien daarin steeds scherper wat de economische en politieke consequenties zijn van het verlaten van de Unie. Dit zou een verklaring kunnen zijn voor het feit dat mannen als Wilders en Baudet nu een mogelijke Nexit weinig tot niet meer agenderen.

Van ‘grote belofte’ tot ‘zorgenkindje’

Macron is nu, een jaar na het referendum in Groot-Brittannië, gekozen tot president van Frankrijk. Al tijdens zijn campagne voerde hij de Europese vlag en spon hij garen bij de paniekerige situatie aan de andere kant van het Nauw van Calais. Hij wees naar het Europese eiland om te waarschuwen: dit gebeurt er als je wil scheiden van de EU. Macron is – zeker voor Franse begrippen – progressief: hij wil meer Europese integratie. Macron ziet de EU niet alleen als een handelsblok dat sterk staat tegenover Amerika en China, maar ook als de plek waar problemen rond klimaatverandering en migratie aangepakt moeten worden. Macron stelt dat voor deze grensoverschrijdende problematiek internationale samenwerking gezocht moet worden. Politici die de EU een warm hart toedragen, zagen daarom in Macron een grote belofte voor het versterken van de invloed van Brussel.

De Europese burger is echter verdeeld over Macron als nieuwe leider binnen de EU. Ongeveer de helft van de Europeanen zijn volgens The Standard Eurobarometer blij dat er een vooraanstaande politicus is die niet bang is om Europa te verdedigen. De andere helft ziet vooral een arrogante Fransman die grote woorden gebruikt, maar tot nu toe weinig gedaan krijgt en Marine Le Pen inmiddels voorbij ziet komen als het gaat om populariteit in eigen land. Macron zelf schetst een beeld van deze tegenstelling. De eerste groep Europeanen noemt hij ‘de open mensen’, terwijl er naar de andere groep wordt gerefereerd als ‘de gesloten mensen’. Er bestaat dus een redelijk brede electorale basis voor het werk wat Macron wilde doen binnen de EU.

Terwijl Macron de wereld probeert te redden door zijn handtekening onder de akkoorden in Parijs te zetten, kan de gewone burger kan morgen niet eens naar zijn werk rijden

Daar kwam Macron echter nooit echt aan toe. Vanaf het moment dat het duidelijk werd dat de Tories het moeilijk gingen krijgen om de Brexit op een geordende manier voor elkaar te krijgen, werd er op het vasteland smalend gelachen. De Frans-Duitse as kreeg vertrouwen en moest het nieuwe smoelwerk van de EU vormen. Inmiddels is Frau Merkel ook van haar voetstuk gestoten en heeft Macron het moeilijk in eigen land gekregen doordat hervormingen te langzaam gaan. Een verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat de blik teveel op het buitenland was gericht in zijn eerste periode als president.

Gilets jaunes

Door de geschiedenis heen is met regelmaat te zien dat de Fransen in opstand komen. Of het nu de Franse Revolutie, de studentenprotesten 1969 of nu met de opkomst van de gilets jaunes is, het thema lijkt hetzelfde: het gevoel van onderdrukking van het gewone volk door onderdrukking van de politieke elite. De directe aanleiding van de huidige opstand was de verhoging van accijns op benzine. Het sentiment is duidelijk: terwijl Macron de wereld probeert te redden door zijn handtekening onder de akkoorden in Parijs te zetten, kan de gewone burger kan morgen niet eens naar zijn werk rijden.

Met name voor de Franse plattelander is het niet meer op te brengen. De hoge benzineprijzen is echter niet waar het de protestanten uiteindelijk om gaat – de gewone Fransman ziet deze prijs als het symbool voor mislukking van de door Macron beloofde hervormingen. De Franse president houdt zich niet genoeg bezig met ‘het gewone volk,’ is het verwijt. Vandaar zijn bijnaam ‘président des riches’. Inmiddels heeft Macron een plan gepresenteerd om armoede te bestrijden, maar van zo’n bijnaam kom je niet gemakkelijk af.

De vraag is nu: wie blijven er in Europa achter Macron staan?

Alle rellen en opstandjes houden vroeg of laat wel weer op, maar de onderliggende problemen van Frankrijk gaan diep. De Franse economie rammelt aan alle kanten: zo is de werkloosheid is enorm en is de staatsschuld nog steeds hoog. Macron lijkt er maar niet in te slagen om orde op zaken te stellen.

De hoop op Franse stabiliteit, van politici in Brussel en EU-welgezinden in Den Haag, is door Macron’s afnemende populariteit in Frankrijk gezakt tot een absoluut dieptepunt. De ondergang van president Emmanuel Macron is echter nog geen voldongen feit. De vraag is nu: wie blijven er in Europa achter Macron staan, zodat hij zijn beloftes kan inlossen? En wie steunt Macron in Frankrijk, zodat hij ook in eigen land hervormingen kan doorvoeren?