Op de demonstratie georganiseerd door WOinActie kwamen 14 december zeker tweeduizend docenten en studenten af. De groep marcheerde langs het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap om te protesteren tegen bezuinigingen in het hoger onderwijs waardoor wetenschappelijk personeel structureel overwerkt is. Maar naast geldtekort speelt ook onnodige bureaucratie een rol in de hoogopgelopen werkdruk.
Rens Bod, professor aan de UvA, is laaiend enthousiast over de opkomst. Hij spreekt de demonstranten toe op de Koekamp in Den Haag. WOinActie is een alliantie tussen studenten én personeel van universiteiten die al ruim een jaar meer geld eist voor het hoger onderwijs. In plaats daarvan is er alleen maar meer bezuinigd, onder andere doormiddel van een zogenaamde doelmatigheidskorting. Bod, die onlangs benoemd is tot UvA’er van het jaar heeft er vertrouwen in dat het nu eindelijk afgelopen zal zijn met de aanhoudende bezuinigingen. Deze beweging, zo belooft hij, kan de hele universiteit platleggen.
WOinActie is de meest recente uiting van de onvrede die al een aantal jaren broeit op Nederlandse universiteiten. Ruim vóór de bezetting van het Maagdenhuis in 2015, schreven academici Willem Halffman en Hans Radder al een Academisch Manifest tegen de “veelkoppige wolf van het Management” die academici constant wantrouwend monitort. De stijgende werkdruk voor wetenschappelijk personeel die daarmee gepaard gaat, is nog steeds een van de kernpunten van WOinActie. Ingrid Robeyns, hoogleraar ethiek aan de Universiteit Utrecht, riep eerder dit jaar op tot een ‘witte staking‘ waarbij alle werknemers zich strikt aan de gecontracteerde uren zouden houden. Onbetaald overwerk is aan universiteiten al zo normaal, dat om vijf uur naar huis gaan als een daad van verzet gezien kan worden.
Bullshit bureaucratie
De reden dat de werkdruk het personeel de neus uit komt, is niet alleen het tekort aan docenten en onderzoekers, maar ook de enorme hoeveelheid administratief werk dat afleidt van de primaire taken van het personeel. WOinActie stelde eerder al voor om “zinloze” bureaucratische taken te staken. Het doet denken aan antropoloog David Graeber’s theorie over bullshit jobs. Volgens Graeber is tegenwoordig een groot deel van het betaald werk eigenlijk overbodig. We zijn zo druk bezig met het verantwoorden van wat we doen, dat we weinig tijd overhouden om daadwerkelijk te doen wat er gedaan moet worden. Hij diagnosticeert de opkomst van onzinbanen vooral in de FIRE sector – finance, insurance, real estate – maar ziet ook een groeiende bullshitization van andere sectoren, zoals het onderwijs.
Is er inderdaad sprake van bullshit bureaucratie in het hoger onderwijs? Kunnen we een deel van de zinloze taken van wetenschappelijk personeel schrappen zodat er meer tijd en geld vrijkomt voor dat waar het echt om gaat: onderwijs en onderzoek? Om daarachter te komen, sprak ik met een aantal professoren en hoogleraren aan Nederlandse universiteiten. Ze zijn het niet volledig eens met Graeber’s opvattingen, maar geven zonder uitzondering aan dat cijferfetisjisme, ‘protocolitis’ en regeldrift gezorgd hebben voor een explosie van onnodig werk.
Volgende week op Red Pers meer over de bullshitization van het hoger onderwijs