In Nederland is de macht ongeveer verdeeld zoals Montesquieu’s Trias Politica. Maar naast de bekende wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht bestaan er andere machtige groepen die invloed hebben op de politieke besluitvorming: schaduwmachten. Studentencollectief happyChaos lichtte deze macht toe in hun evenement Schaduwmacht.
HappyChaos bestaat uit een aantal Amsterdamse studenten die samen jaarlijks een groot evenement organiseren. Zoals ze zelf zeggen, proberen ze al sinds 1999 “zaken die wij belangrijk vinden op een originele manier uit te lichten in de hedendaagse informatiechaos.” Dit doen ze door middel van debatten, theater, kunst en feest. In samenwerking met Vrij Nederland zetten ze afgelopen week een spectaculair evenement op, dat plaatsvond in een bijna uitverkochte Stadschouwburg. Een knappe prestatie voor een twintigtal studenten. Met acht debatten probeerden zij aan te tonen dat schaduwmacht overal terug te vinden is.
Wat is schaduwmacht?
Juist de vijfde* macht, de media, besteedt veel aandacht aan het onderwerp. Vrij Nederland en Nieuwsuur brachten samen een viertal items uit over de invloed van schaduwmachten in de Haagse politiek. Ze onderzochten de macht van de banencarrousel, lobbyisten, het Twitterdebat en de burger. Politieke besluiten lijken vanuit onze gekozen vertegenwoordigers te komen, maar via bedrijven, lobbyisten, sociale media en referenda worden zij op verschillende bekende en onbekende manieren beïnvloed. Het is belangrijk dat deze invloedstromen kenbaar worden gemaakt en erkend worden, zodat duidelijk wordt hoe belangrijk ze zijn. Onderschat de invloed van onbekende machten niet, maar overschat het ook niet, zo is de boodschap van VN en Nieuwsuur.
Bij happyChaos komen niet vier, maar acht vormen van schaduwmacht naar voren. Naast Twitter en de lobby, komen ook onderzoeksbureaus, lichaamstaal, banken, gentrificatie, institutioneel racisme en de ‘norm’ langs. In de vorm van acht debatten, waarvan de bezoeker er slechts twee kan bezoeken, worden verschillende kanten van deze machten besproken. Terwijl bij het ene debat de nadruk meer op bewustwording ligt, ontstaat bij een ander debat juist een fikse discussie. Daarbij zijn niet de minste mensen aanwezig. Verschillende grote namen staan op het podium zoals Sylvana Simons, Michael Schaap, Jan Paternotte, Thijs Broer en Maxim Februari. Tussendoor is er ook nog een expositie te bezoeken, experimentele dans, theater en poëzie. De avond biedt voor ieder wat wils, maar helaas is er te weinig tijd om nog maar de helft te zien. Bovendien bestaat het publiek overwegend uit blanke hoogopgeleide studenten, die zelf vooral een zwijgende meerderheid vormen. Althans, dat verwijt krijgt het publiek, maar waar het nou tegen in moet gaan, wordt niet duidelijk.
Is alles schaduwmacht?
Tijdens de debatten blijft één vraag knagen, wanneer is iets nou echt schaduwmacht? Politiek en machtsstructuren zijn overal om je heen te zien. Alleen al de manier hoe een bankje in het park is ontworpen, koud staal en nét te klein om op te liggen, is al een politieke machtsuiting, zo beargumenteert een van de sprekers. Het bankje is niet bedoeld om lekker op te zitten, dat hoort op een terrasje, en al helemaal niet om beslapen te worden door daklozen. Het is de politieke schaduwmacht op de publieke orde. Andersom laat de politiek zich ook beïnvloeden door van alles en iedereen, zoals door wetenschappers, actievoerders, BN’ers en kritische burgers. Schaduwmacht is overal en heeft geen eenduidige gezaghebber, blijkt uit de debatten. Bij mij rijst vooral de vraagt: is dit niet een modebegrip? Zijn we in het huidige veranderende politieke klimaat niet überhaupt meer gaan nadenken over macht en relaties?
Schaduwmacht is een fluïde begrip, want zodra de macht te groot wordt, is de invloed voor iedereen zichtbaar. Niet voor niets worden media nu de vijfde macht genoemd. Schaduwmacht verplaatst zich van het donker naar het licht. Wanneer je het benoemt, staat het al niet meer in de schaduw en zal de invloed óf erkend worden, zoals bij lobby, óf minder serieus genomen worden, zoals langzamerhand bij Twitter gebeurt. De vraag blijft dus, bestaat schaduwmacht echt als regerende macht of is het slechts hoe politiek in elkaar steekt?
* Officiële machten: eerste macht = wetgevende macht, tweede macht = uitvoerende macht, derde macht = rechterlijke macht. Onofficiële machten: vierde macht = ambtenaren, vijfde macht = de media, zesde macht = externe adviesbureaus