Alexander Pechtold kreeg dit jaar zomaar een penthouse van 135.000 euro cadeau van een ex-diplomaat uit Canada. Redacteur Max van Geuns was daar tot vorige week buitenlandcorrespondent en zag hoe premier Justin Trudeau zich uit een vergelijkbare situatie redde. “Volksvertegenwoordigers moeten zich bij enige verdenking van belangenverstrengeling nou eenmaal verantwoorden en diep door het stof gaan.”
Aan het begin van mijn buitenlandse avontuur noemde ik hem in Folia nog de held van Montréal: Justin Pierre James Trudeau. De progressieve liberaal is sinds 4 november 2015 premier van Canada. Hij studeerde ook aan McGill, de universiteit waar ik vorige week mijn uitwisselingsprogramma heb afgerond. “Dat maakt hem ook een beetje mijn held,” zei ik trots (en misschien wat naïef) na mijn eerste week in de Canadese miljoenenstad.
Canada is niet alleen maar rozengeur en maneschijn
Al snel kwam ik erachter dat het Canada onder Trudeau niet alleen rozengeur en maneschijn is: hoewel het een van de meest populaire premiers is, zijn er nog een hoop tegenstellingen te overwinnen in het uitgestrekte land. Zo moet hij zien om te gaan met het separatisme in Québec, de zwerverproblematiek in de steden en het gebrek aan vrouwenemancipatie in het openbaar bestuur; allemaal problemen die er vóór het Trudeau-regime al waren. Het zou mooi zijn als hij er iets aan kan doen, maar je kunt hem moeilijk de schuld van alle penarie geven.
Toch heeft de 46 jaar jonge premier al een grote fout moeten toegeven. Nee, geen fout van zijn volk; Trudeau verontschuldigde zich eerder namelijk al voor Canada’s foute behandeling van inheemse kinderen, die tussen 1949 en 1979 zijn weggehaald bij hun families om ze prompt in overheidsscholen te stallen. “Een zwart en beschamend hoofdstuk in de geschiedenis van ons land,” luidde Trudeau’s excuus. Ook sprak hij de leden van de Canadese LGBTQ-gemeenschap toe over de ‘tragische wetgeving’ die decennialang ambtenaren discrimineerde op basis van hun seksuele voorkeur. “Het is onze collectieve schaamte dat jullie zo mishandeld zijn. We zaten fout. Het spijt ons.”
Dit keer ging het echter om een persoonlijke misstap van Trudeau. Vorige week woensdag kwam Canada’s ‘ethiek-commissaris’ Mary Dawson met een rapport naar buiten waaruit blijkt dat de minister-president ethische codes heeft overtreden tijdens een vakantie met zijn familie. Zij bezochten in januari dit jaar de rijke investeerder en filantroop Aga Khan, op de Bahama’s. Volgens Trudeau is dit een ‘persoonlijke vriend’ van de familie; dit zou verklaren waarom de Trudeau’s eerder, in 2014 en 2016, ook al uitstapjes maakten naar de Bahama’s.
Het toeval wil dat ook John Kerry, de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken van de Verenigde Staten, dit jaar aanwezig was bij de ‘vakantie’ op het eilandcomplex van Khan. Daarnaast blijkt uit Dawsons rapport dat de families Trudeau en Khan tussen 1983 en 2013 geen enkele interactie hadden. Pas toen Justin Trudeau in 2013 leider werd van de Canadese Liberals, kwamen Aga Khan en hij weer met elkaar in contact. Daarbij komt dat de Canadese regering miljoenen euro’s heeft geïnvesteerd in de projecten van Khan. Ook ‘vriend’ Justin Trudeau was bij de besprekingen hiervan aanwezig.
Een klassiek gevalletje van belangenverstrengeling, zo lijkt het. Maar belangrijk is dat Trudeau zijn grote misser inzag en zich hiervoor gelijk heeft verontschuldigd. En hij ging verder dan simpelweg het aanbieden van zijn excuses: “In de toekomst zal ik alle vakanties van mijn familie aangeven bij de commissaris,” zoals het hoort bij een volksvertegenwoordiger die door zijn titel nou eenmaal snel kan worden verdacht van belangenverstrengeling.
Deze maand beging een politicus op eigen bodem een vergelijkbare fout: Alexander Pechtold kreeg een appartement ter waarde van 135.000 euro van de Canadese ex-diplomaat Serge Marcoux — een cadeautje van een oude vriend volgens Pechtold, dus is zijn conclusie: het gaat om een privékwestie. Deze redenering gebruikt Pechtold om het ‘cadeautje’ niet op te hoeven geven in het zogeheten geschenkenregister, waarin alle schenkingen aan het adres van politici van 50 euro of meer moeten worden geregistreerd.
Marcoux is inderdaad een oude vriend van Pechtold. Dit geschenk zou niets met hun functies te maken hebben en met die redenering hoeft dit cadeau inderdaad niet geregistreerd te worden. Maar weegt deze redenering op tegen het feit dat het om een ‘geschenk’ van meer dan een ton gaat, dat ze respectievelijk ex-topdiplomaat en regerend politicus zijn, en dat de link met de Nederlandse stem voor het Canadese handelsverdrag CETA wel érg makkelijk te leggen is?
Wanneer openheid erbij inschiet, is excuses niet meer dan op zijn plaats
Als het hier al om een onschuldig cadeautje gaat, is het op zijn minst onhandig dat Pechtold hier niet zelf mee naar buiten is gekomen. Politici als hij en Trudeau moeten zich verantwoorden voor hun acties, aankopen, vakanties en geschenken; ook als zij niet altijd in functie handelen. Het vermoeden alleen al moet genoeg zijn om openheid van zaken te geven. En wanneer dit erbij inschiet, is excuses niet meer dan op zijn plaats. Want volksvertegenwoordigers moeten bij enige verdenking van belangenverstrengeling nou eenmaal diep door het stof gaan. Anders moeten ze (terecht) vrezen voor het einde van hun politieke carrière.