In september 2016 begonnen woningcorporatie Duwo en woningstichting Rochdale op verzoek van de Gemeente Amsterdam met het huisvesten van statushouders in de containerwoningen op de NDSM-werf in Amsterdam-Noord. Redacteur Sarah Borgerdijn zocht uit hoe het komt dat gemengd wonen op de NDSM-werf maar beperkt tot contact tussen beide groepen bewoners leidt.

‘Door de hoge toestroom van vluchtelingen was er een urgente vraag naar woningen voor statushouders,’ legt Pieter de Roest, programmaleider bij Rochdale, uit. ‘Het huisvesten van statushouders past bij onze koers: we geven mensen een thuis. Vanuit deze intentie voelden wij ons geroepen om mee te denken over een oplossing.’ Met het gemengd huisvesten van statushouders en Nederlandse jongeren streven Rochdale en Duwo hetzelfde doel na als woningcorporatie De Key en projectontwikkelaar Socius met het gelijksoortige woonproject Startblok Riekerhaven: het stimuleren van onderling contact tussen beide groepen bewoners en het bevorderen van de integratie van statushouders.

Maar in de praktijk blijkt dat er op de NDSM-werf minder contact tussen bewoners bestaat dan op Startblok Riekerhaven. ‘Op de NDSM-werf zijn mensen erg op zichzelf,’ geeft bewoonster Maxje van der Heijden aan. ‘Het moet een beetje uit jezelf komen,’ zegt ook Floor Maassen. Radwan al Hussein beaamt dat het niet gemakkelijk is om medebewoners te leren kennen. Waarom slagen de goede bedoelingen op de ene plek beter dan op de andere? 

Zelfbeheer versus woonbegeleiders

Bij Startblok hanteert Socius het beleid van ‘zelfbeheer’: alles wat door de bewoners kan worden georganiseerd, wordt door de bewoners georganiseerd. Zo intervenieert Hanna Smit als ‘projectmaker’ in geval van geluidsoverlast, ruzie of klachten. Salam Saab, die ‘gangmaker’ is van zijn wooneenheid, ziet toe op de naleving van het schoonmaakrooster en organiseert gezamenlijke etentjes. Tsjalline Boorsma helpt met het ‘Kennisproject’ statushouders met het vinden van een baan of stage.

In plaats van het intensieve zelfbeheerbeleid van Socius bij Startblok, koos Rochdale voor de NDSM-woningen voor een samenwerking met Academie van de Stad. Waarom? De Roest licht toe: ‘Socius neemt een groot deel van het beheer over, zoals het innen van de huur. Wij als woningcorporatie zijn juist goed in het primaire proces, en dat willen we graag zelf doen.’

Om de statushouders een ‘zachte landing’ op de NDSM-werf te bieden, stelde Academie van de Stad een groep bewoners aan als ‘woonbegeleiders’. Een van hen is Gerios Mel Nakhleh, die andere nieuwkomers hielp met de internetaansluiting, de inschrijving bij Woningnet en het vinden van de dichtstbijzijnde winkels. Gerios: ‘Nederlanders kunnen zichzelf vaak redden, omdat ze weten hoe dingen werken en ze de taal spreken.’

Community building

Nu de meeste statushouders ‘geland’ zijn, werken de woonbegeleiders voornamelijk aan community building. Ze organiseren activiteiten op de werf, zoals de wekelijkse voetbalwedstrijd, gezamenlijke etentjes en filmavonden. Het taalcafé biedt statushouders de kans hun Nederlands in de praktijk te gebruiken in gesprekken met Nederlandse medebewoners.

Maar het blijkt vooral lastig om Nederlandse bewoners te enthousiasmeren voor de activiteiten. Zij geven aan een druk sociaal leven te hebben dat zich voornamelijk in de binnenstad afspeelt. Sommige Nederlandse bewoners van het NDSM-terrein zouden eigenlijk actiever betrokken willen zijn bij het project, omdat ze het belangrijk vinden om integratie te stimuleren. ‘Ik denk al een jaar: ik zou een keer naar die taalcoachgroep moeten gaan,’ zegt Floor. ‘Maar uiteindelijk heb ik toch mijn eigen dingen om te doen.’ Ook Maxje geeft aan niet veel mee te doen aan georganiseerde activiteiten, en vindt dat prima omdat ze naar eigen zeggen genoeg te doen heeft. ‘Als je alleen je studie hebt, snap ik wel dat je je hier nogal alleen kan voelen.’

Toch is dit gevoel niet NDSM-eigen, ook op Startblok kampen bewoners hiermee. Tsjalline vindt het confronterend dat contact leggen soms moeizaam verloopt. ‘Soms vraag ik me af: waar ligt dat aan? Sluit ik mezelf af? Ik denk dat het komt doordat ik druk ben met studie, en als ik dan thuiskom, wil ik met mijn eigen dingen bezig zijn. Door het verschil in taal en cultuur kost contact leggen soms extra energie en is het moeilijk om iets gemeenschappelijks te vinden.’ Ook gangmaker Salam merkt: ‘Sommige bewoners hebben een druk sociaal leven, waardoor ze minder actief zijn op Startblok.’

De belangrijkste verschillen

Op Startblok Riekerhaven woonden de statushouders en Nederlandse jongeren vanaf dag één samen, terwijl op de NDSM-werf al jarenlang Nederlanders woonden voor de aankomst van de statushouders. De Roest noemt dit het belangrijkste verschil tussen beide projecten. De Roest: ‘We zijn in een bestaand project gaan huisvesten, dat maakt het moeilijker om van de studenten een inspanning te vragen.’ Volgens Maxje helpt het ook niet mee dat er geen gemeenschappelijke woonkamer of keuken is, alleen een washok. Floor: ‘Doordat je je eigen voordeur hebt, kan je eenzaam worden als je niet outgoing bent.’Ook speelt de manier waarop de kamers worden toegewezen een rol in de verschillen tussen beide projecten. Om op Startblok terecht te komen, moeten Nederlandse jongeren een motivatiebrief schrijven en een informatieavond bezoeken, en beargumenteren waarom zij kiezen voor een project met zelfbeheer. Voor een NDSM-woning is ‘slechts’ een plekje bovenaan de wachtlijst van Studentenwoningweb voldoende.

Geslaagd project?

Is beperkte participatie onder Nederlandse bewoners eigenlijk wel zo erg, als deze groep blijkbaar geen behoefte heeft aan actievere deelname? Gerios vindt van wel: ‘Wij statushouders willen dat meer Nederlanders meedoen zodat we meer kunnen leren over de Nederlandse cultuur en de taal kunnen oefenen.’ Vooral voor een activiteit als het taalcafé is het lastig als er weinig Nederlanders op af komen. De Roest beaamt dit: ‘Een hoge participatiegraad heeft een positief effect op de leefbaarheid van het complex en het integratieproces van de statushouders.’

Vinden de bewoners van de NDSM-werf het project geslaagd? ‘Aan een de ene kant hebben we geen last van elkaar, aan de andere kant leven we niet écht gemengd,’ zegt Floor. ‘Maar het belangrijkste is: we leven in vrede samen.’ Maxje beaamt dit: ‘Zolang we in vrede naast elkaar kunnen leven, is het project geslaagd.’ De Roest geeft het woonproject op de NDSM-werf een ‘ruim voldoende’, maar ziet ook verbeterpunten. ‘Op een nieuw project streven we naar meer verbinding.’ Om die reden zal het schrijven van een motivatiebrief deel uitmaken van de selectie voor de woningen die Rochdale realiseert op het Science Park, waar ook statushouders en Nederlandse jongeren gemengd zullen wonen.